De Poolse dichter Adam Zagajewski is mij zeer nabij. Enkele dagen na zijn dood in 2021 publiceerden we een bijdrage in dit blog. ‘Maar de woorden zwijgen niet’.
In deze moeilijke tijden zocht ik opnieuw zijn gezelschap en werkte ik, zij het via een Engelse vertaling van Clare Cavanagh- aan twee mooie gedichten van zijn hand waarin het idee van ‘nabijheid’ op een bijzondere manier aanwezig is. Uit een bio die ik las in het Nexus-Instituut deze samenvatting:
Adam Zagajewski was wereldberoemd als ‘metafysische dichter’ en essayist. Hij studeerde filosofie en psychologie in Polen en verwierf in 1974 roem met zijn polemische manifest De niet voorgestelde wereld, waarin hij de literatuur een gebrek aan engagement verweet. Nobelprijswinnaars Czesław Miłosz en Joseph Brodsky beschouwden hem al in de jaren tachtig als de belangrijkste Poolse dichter van zijn generatie. In 2004 won hij de Neustadt International Prize for Literature en in 2016 de prestigieuze Canadese Griffin Poetry Prize. Met Wat zingt, is wat zwijgt (Nexus Bibliotheek, 1998) verscheen zijn werk voor het eerst in Nederlandse vertaling. Later verscheen ook Mystiek voor beginners (2003).
Naamdag Eens, toen ik nog studeerde, gaf ik mijn moeder een boek over Brueghel (de vader) voor haar naamdag en na een week nam ik het terug, met het argument dat ik ik het nodig had voor mijn "werk" (ze lachte me uit). Deze dagen echter dringt de moderniteit zelfs begraafplaatsen binnen. -niet ver van haar graf hebben ze een candel-mate geplaatst, dat klopt, een candel-mate. een metalen paal, een machine die kaarsen verdeelt, je gooit gewoon twee of drie obolen in de gleuf. De naamdag voor Ludwika kwam terug, ik ging naar die stad, geen stad nu maar een tropisch woud van herinneringen en mijn kindertijd sprak tot mij, elke straat sprak, zong, misschien zelfs schreeuwde, ja, schreeuwde, pratend over wat geweest was en wat niet langer was, en ook zo over degenen die ik vroeger kende. Ik wist niet zeker hoe ik moest bidden voor de doden in zulk tumult, in de schreeuw van herinnering. Ik plaatste een pot kleine chrysanten op de grafsteen en begreep pas terwijl ik naar huis ging dat dit een gebed was geweest, deze momentele aarzeling. Toen besefte ik ook dat ik geen pen had meegenomen of een potlood, ik kon niet opschrijven wat er gebeurd was, gelukkig werd ik gered door de caissière van het tankstation, ze gaf mij een gebruikte gouden balpen cadeau en een ongebruikt vel A4 papier. Ik begon snel te krabbelen en terwijl ik onhandige zinnen krabbelde, verschenen mijn vrienden uit het niets, Charlie Williams en ook Tomaž Šalamun Ik dacht dat Tomaž vooral het idee… het idee van de balpen bij het tankstation. fijn zou vinden Gemeend legde ik uit: "maar zo was het echt," en ik hoorde een antwoord: "echt, wat betekent het echt?" (ze spraken samen, lachend, hoewel ik weet dat hun esthetiek in het verleden radicaal verschillend was geweest). En niets was veranderd, niets was veranderd; het was al donker toen ik terugkeerde naar Krakau, de laatste dagen van augustus, maar nog steeds vrij warm, zomer herinnerde zich zijn jeugd, zelfs de nacht was warm en elastisch, niets was veranderd, legers stalactieten groeiden langzaam in grotten en satellieten die stamelend de aarde bewaakten, en niets was veranderd, niets.
Name day By Adam Zagajewski Translated from Polish by Clare Cavanagh Once, when I was still a student, I gave my mother a book about Brueghel (the father) for her name day and after a week I took it back, claiming I would need it for my “work” (she laughed at me). These days though modernity invades even cemeteries—not far from her grave they’ve placed a candlemat, that’s right, a candlemat, a metal post, a machine dispensing candles, you just toss two or three obols in the slot. The name day for Ludwika came again, I went to that city, not a city now but a tropical forest of memories and my childhood spoke to me, every street spoke, sang, maybe even shouted, yes, shouted, talking about what had been and what no longer was, and also about those I used to know. I wasn’t sure how to pray for the dead in such tumult, in the shriek of recollection. I placed a pot of small chrysanthemums on the gravestone and understood only going home that this had been a prayer, this momentary hesitation. Then I also realized I hadn’t brought a pen or pencil, I couldn’t write down what had happened, luckily I was saved by the gas station cashier, she made me a present of a used gold ballpoint pen and an unused sheet of A4 paper. I quickly started scribbling and while I scrawled clumsy sentences my friends appeared out of nowhere, Charlie Williams and also Tomaž Šalamun— I thought Tomaž would particularly like the idea of the ballpoint at the gas station. I truthfully explained: “but that’s how it was, really,” and I heard an answer: “really, what does it mean really?” (they spoke together, laughing, although I know their aesthetics had radically differed in the past). And nothing had changed, nothing had changed; it was already dark when I got back to Kraków, the last days of August, but still quite warm, summer remembered its youth, even the night was warm and elastic, nothing had changed, armies of stalactites slowly grew in caves and satellites stammered surveilling the earth, and nothing had changed, nothing. Excerpted from True Life by Adam Zagajewski. Published by Farrar, Straus and Giroux. Copyright © 2019 by Adam Zagajewski. Translation copyright © 2023 by Clare Cavanagh. All rights reserved.
'By the poem’s end “nothing had changed, nothing,” he insists. But of course it has. Some time after Adam’s death, I had the kind of dream I’ve only had about my family and dearest friends. In the dream Adam came to see me at my parents’ house in Los Angeles—Adam in the San Fernando Valley!!—where I was sitting at the kitchen table in a desperate mess of papers. I was behind, as always, and we had a reading or deadline just ahead. But Adam just laughed—he was used to my fluster. And at last I got a chance to introduce him to my sisters. I wish I could tell him that.' (Copyright © 2023 by Clare Cavanagh. All rights reserved.)
https://wordswithoutborders.org/read/article/2023-02/name-day-adam-zagajewski-clare-cavanagh/
Muziek die ik met jou hoorde was meer dan muziek . . . Muziek gehoord met jou zal voor altijd bij ons blijven. Ernstige Brahms en elegische Schubert, een paar liederen, Chopin's derde sonate, een paar kwartetten met hart- brekende akkoorden (Beethoven, adagia), de droefheid van Shostakovich die niet wilde sterven. De grote koren van Bach's passies, alsof iemand ons ontboden had, die vreugde eisen, puur en belangeloos, vreugde waarin het geloof vanzelfsprekend is. Enkele flarden van Lutoslawski, even vluchtig als onze gedachten. Een zwarte vrouw die blues zong ging door ons heen als glanzend staal, hoewel het ons bereikte op de straat van een lelijke, vuile stad. Mahlers eindeloze marsen, de trompetstem die Symfonie nr. 5 opende en het eerste deel van de Negende (je noemt hem soms "malheur!"). Mozart's wanhoop in het Requiem, zijn levendige pianoconcerten- jij neuriede ze beter dan ik, maar dat weten we allebei. Muziek gehoord met jou zal steeds nog groeien met ons. © Adam Zagajewski.
Music I heard with you was more than music . . . Music heard with you will stay forever with us. Grave Brahms and elegaic Schubert, a few songs, Chopin’s third sonata, a couple of quartets with heart- breaking chords (Beethoven, adagia), the sadness of Shostakovich that didn’t want to die. The great choruses of Bach’s Passions, as if someone had summoned us, demanding joy, pure and disinterested, joy in which faith is self-evident. Some scraps of Lutoslawski as fugitive as our thoughts. A black woman singing blues ran through us like shining steel, even though it reached us on the street of an ugly, dirty town. Mahler’s endless marches, the trumpet’s voice opening Symphony no. 5 and the first part of the Ninth (you sometimes call him “malheur!”). Mozart’s despair in the Requiem, his buoyant piano concertos— you hummed them better than I did, but we both know that. Music heard with you will grow still with us. © Adam Zagajewski. By arrangement with the author. Translation © 2004 by Clare Cavanagh. All rights reserved.
I will never be someone who writes only about bird song, although I admire birdsong highly – but not enough to withdraw from the historical world, for the historical world is fascinating. What really interests me is the interweaving of the historical and cosmic world. The cosmic world is unmoving – or rather, it moves to a completely different rhythm. I shall never know how these worlds coexist. They are in conflict yet they complement each other – and that merits our reflection. (Adam Zagajewski)
In de stilte 