Deze prent neemt ons mee naar De Panne, 1916, badstad, Belgisch grondgebied dat niet door de Duitsers is bezet.

Voor we er kunnen blijven, neem ik U nog even mee terug naar de rouwende Elisabeth die Engeland verlaat om leerkracht en chef tuinvrouw te worden aan een Zwitserse tuinbouwschool.

En van Zwitserland nu naar Rouen in Frankrijk.
Een man die net een lezing heeft gegeven wil nog de trein halen, valt en komt onder een andere trein terecht die net het station binnenkomt.
Dat is het levenseinde van Emile Verhaeren.

De Belgische consul contacteert Theo van Rysselberghe om de begrafenis te regelen.
Verhaeren is in gans Europa bekend en geëerd.
De Fransen willen hem een plaats in het Pantheon geven, maar de familiale delegatie kiest voor Belgische bodem, voor De Panne, 30km van Duinkerken.
Verhaeren heeft er gewoond.

Elisabeth komt terug uit Zwitserland, zij wil met haar moeder bij de begrafenis van haar peter zijn.
’s Avonds neemt het gezelschap met Gide in Calais de trein naar Parijs terug.

Naar oude gewoonte neemt Gide zijn notitieboekje en maakt aantekeningen.
Hij scheurt het blaadje uit het boekje, plooit het, en verlaat de coupé om in de gang van de trein te gaan staan.

Elisabeth komt hem gezelschap houden.
Hij geeft haar het papiertje en keert terug naar het gezelschap.

‘Je n’ aimerai jamais d’amour qu’une seule femme, et je ne puis avoir des vrais désirs que pour les jeunes garçons. Mais je résigne mal à te voir sans enfant et à n’en pas avoir moi-même.’

Elisabeth neemt de volgende morgen de trein terug naar de tuinbouwschool in Zwitserland.
Met ons vraagt Billard zich af hoe Beth en haar moeder hebben gereageerd op dit berichtje.

We kunnen ons voorstellen dat Elisabeth gechoqueerd was, dat ze vreemd opkeek van een dergelijk bericht van de anders eerder gereserveerde Gide.

En Billard:
‘Pourquoi Gide serait-il capable de faire avec Elisabeth l’enfant qu’il ne peut même tenter de faire avec sa femme (Madeleine) qu’il adore. (Marc komt pas een jaartje later op het toneel)

Eens Marc bij de Gidiennes hoort, bestond er toen een plan om hem en Elisabeth te koppelen?

‘Marc, qu’il aime tendrement, se substitueerait à lui-même pour l’exercice physique de l’entreprise qu’il favorisait, bénirait et dont le moment venu, il assumerait les charges matérielles: l’enfant né d’une telle procédure ne serait-il pas d’une certaine manière aussi le sien?’

Dat is niet zo maar een uit de lucht gegrepen veronderstelling, want tijdens hun verblijf in Cambridge maken Gide en Marc een driedaagse uitstap naar Schotland, naar de hoeve waar Elisabeth, Whity en een andere vriendin Marie-Thérèse Frank, werken.

We kunnen via ‘Notes prises en courant’ van Marc de gebeurtenissen van toen volgen.
Een van Marc’s eigenschappen is zijn kunst om zich onmiddellijk aan een nieuw milieu aan nieuwe mensen aan te passen.

Hij noemt pony en kat bij hun naam, (alsof hij hen ooit zag geboren worden, zegt Billard) hij interesseert zich voor het landschap, de beplantingen, het werk van de meisjes, kortom met zijn grenzeloze nieuwsgierigheid en zijn goed humeur is hij al vlug ieders vriend.

De drie dagen gaan vlug voorbij, en bij het afscheid wordt uitvoerig geknuffeld en gekust.
Elisabeth en Whity beloven Marc in Cambridge op te zoeken.

De eerste stap van Gides plan lijkt uitstekend gelukt.

---