‘Oorlog is slechts een laffe vlucht uit de problemen van de vrede.’ Het citaat is van Thomas Mann. Waarom verlaten wij de onderhandelingen, besprekingen, overlegorganen? En, schrijft Victor Hugo al in de negentiende eeuw: ‘Een oorlog tussen Europeanen is een burgeroorlog.’ Hoe graag de huidige Russische leider(s) ook van de Aziatische steppevolkeren wil afstammen, de werkelijke geschiedenis van dat boeiende land is hoe dan ook voor een belangrijk deel een Europese geschiedenis. Of…? Moet nu het grote rijk ‘gezuiverd’ worden van die a-patriotische Europese invloeden?

Lang geleden in die Europese geschiedenis, in mythische tijden, werd er al oorlog gevoerd na de ontvoering van een mooie vrouw.

Telemachus, het zoontje van Odysseus blijft bij zijn moeder Penelope terwijl zijn vader naar Troje ten oorlog trekt. De reden?  Een vrouw. De Russische dichter Joseph Brodsky (1940-1996) schreef er in 1972 een mooi gedicht over:Одиссей Телемаку, Odysseus aan Telemakje. De Engelse vertaling:

My dear Telemachus,                                  
The Trojan War
is over now; I don’t recall who won it.
The Greeks, no doubt, for only they would leave
so many dead so far from their own homeland.
But still, my homeward way has proved too long.
While we were wasting time there, old Poseidon,
it almost seems, stretched and extended space.

I don’t know where I am or what this place
can be. It would appear some filthy island,
with bushes, buildings, and great grunting pigs.
A garden choked with weeds; some queen or other.
Grass and huge stones . . . Telemachus, my son!
To a wanderer the faces of all islands
resemble one another. And the mind
trips, numbering waves; eyes, sore from sea horizons,
run; and the flesh of water stuffs the ears.
I can’t remember how the war came out;
even how old you are — I can’t remember.

Grow up, then, my Telemachus, grow strong.
Only the gods know if we’ll see each other
again. You’ve long since ceased to be that babe
before whom I reined in the plowing bullocks.
Had it not been for Palamedes trick
we two would still be living in one household.
But maybe he was right; away from me
you are quite safe from all Oedipal passions,
and your dreams, my Telemachus, are blameless.

(Translated by George L. Kline)

Mijn Telemakje, 
de Trojaanse oorlog 
is voorbij. Ik weet niet meer wie er gewonnen heeft.
Het moeten de Grieken geweest zijn: 
alleen Grieken kunnen zoveel doden  
ver van hun eigen land buiten laten liggen... 
En toch was de weg naar huis te lang, 
alsof Poseidon, terwijl wij daar tijd aan 't verspillen waren, 
de ruimte had opgerekt.

Ik weet niet waar ik ben, wat er voor me ligt. 
Een of ander vies eiland, 
met struiken, gebouwen, geknor van varkens, 
een overwoekerde tuin, wat koningin, 
gras en stenen...Telemachus, mijn zoon,
alle eilanden lijken op elkaar, 
als je zo lang ronddwaalt 
en hersenen verward van het golven tellen,
o oog, verstopt met horizon, 
kreten en vlees van water verduisteren het gehoor.
Ik weet niet meer hoe de oorlog eindigde, 
en hoe oud je nu bent, weet ik ook niet meer.

Word groot, mijn Telemachus, word groot.
Alleen de goden weten of we elkaar terug zullen zien.
Zelfs nu ben je niet meer het jochie 
voor wie ik de stieren in bedwang heb gehouden.
Als Palamedes' truc er niet was geweest, 
hadden wij twee nog steeds in één huis gewoond.
Maar misschien heeft hij gelijk: ver van mij 
ben je vrij van Oedipale passies, 
en je dromen, mijn Telemakje, zijn zondeloos.

(noot: Palamedes (Grieks: Παλαμήδης) was in de Griekse mythologie de zoon van Nauplius en Clymene, en broer van Oeax. Hij was een van de Griekse aanvoerders bij de Trojaanse Oorlog.  In het verhaal werd beschreven hoe Palamedes het plan opvatte Odysseus te ontmaskeren toen deze veinsde krankzinnig te zijn om zo niet mee te hoeven doen aan de oorlog tegen Troje. Hij werd door Odysseus vals beschuldigd van verraad en door de Grieken ter dood gebracht. )

Иосиф Бродский Одиссей Телемаку

Мой Телемак,                      
 Троянская война
окончена. Кто победил — не помню.
Должно быть, греки: столько мертвецов
вне дома бросить могут только греки…
И все-таки ведущая домой
дорога оказалась слишком длинной,
как будто Посейдон, пока мы там
теряли время, растянул пространство.

Мне неизвестно, где я нахожусь,
что предо мной. Какой-то грязный остров,
кусты, постройки, хрюканье свиней,
заросший сад, какая-то царица,
трава да камни… Милый Телемак,
все острова похожи друг на друга,
когда так долго странствуешь, и мозг
уже сбивается, считая волны,
глаз, засоренный горизонтом, плачет,
и водяное мясо застит слух.
Не помню я, чем кончилась война,
и сколько лет тебе сейчас, не помню.

Расти большой, мой Телемак, расти.
Лишь боги знают, свидимся ли снова.
Ты и сейчас уже не тот младенец,
перед которым я сдержал быков.
Когда б не Паламед, мы жили вместе.
Но может быть и прав он: без меня
ты от страстей Эдиповых избавлен,
и сны твои, мой Телемак, безгрешны.

Иосиф Бродский
(de Nederlandse voorlopige vertaling werd vanuit de Russische tekst gemaakt)

Josif Brodski (Joseph Brodsky) (1940-1996)
Russisch dichter, vertaler en essayist. Hij kreeg in 1987 de Nobelprijs voor de literatuur. Hij werd geboren in Leningrad, het huidige Sint-Petersburg. Maakte de middelbare school niet af, nam achtereenvolgens verschillende banen aan terwijl hij zichzelf onderwees in de wereldliteratuur. Hij werd in 1964 veroordeeld wegens ‘sociaal parasitisme’ en gedurende ruim een jaar verplicht tewerkgesteld op een kolchoze in het hoge noorden. In 1972 werd hij uit de Sovjetunie verbannen en bracht de rest van zijn leven in Amerika door waar hij literatuur doceerde aan de universiteit. In zijn werk overheerst een nostalgische toon. Zijn belangrijkste thema is het afscheid, het vertrek. Kort na zijn aankomst in het Westen, waar hij te gast was bij W.H. Auden, zei hij: ‘Dichters keren altijd naar hun land terug, hetzij in eigen persoon, hetzij op papier’

Painter C.R.W. Nevinson:  With the flair of a journalist, Nevinson was quick to grasp the greatness of the opportunity offered by the war. He was one of the first British artists to go on active service in the autumn of 1914, volunteering with a Red Cross unit, based at Dunkirk. The unit served in the rear of the French forces in the early months of the war when the worst slaughter occurred (almost half of French war losses came in the first 18 months of the war).  Nevinson’s health broke down under the stress, but back in Britain he painted a series of pictures reflecting his experiences. (gerryco23.wordpress.com)

In his autobiography, Paint and Prejudice, Nevinson described the scene that had inspired the first painting:
Dunkirk was one of the first towns to suffer aerial bombardment, and I was one of the first men to see a child who had been killed by it. There the small boy lay before me, a symbol of all that was to come. (zie bovenste afbeelding)