Madeleine Gide wilde dat haar naam nergens en nooit werd uitgesproken, als zijnde de ‘épouse’ van André.
Aleen enkele intimi en de arme boeren noemden haar ‘Madame Gille’, ‘…proximité onomastique suffisante pour avérer sa légitimité d’ épouse dans le havre de Cuverville, et mettre à distance tout ce que ce nom de Gide pouvait, ailleurs provoquer.’, zoals Monique Nemer dat zo welluidend zegt.

We weten veel over de lange aanloop van dit huwelijk, ze bleef van 1891 tot 1895 weigeren, maar weinig over het dagelijks verloop tot aan haar dood in 1938.

In 1956 liet Jean Schlumberger ‘Madeleine et André Gide’ verschijnen, het resultaat van een vriendschappelijke samenwerking tussen Roger Martin du Gard, Maria Van Rysselberghe en hemzelf.

Ze wilden vermijden dat men van het koppel een ‘tragisch’ koppel zou maken, en dat men Madeleine niet zou gaan rangschikken ‘parmi les insignes victimes de l’ amour trahi.’

‘De fait tout ne fut pas pathétique dans leur union: les échanges intellectuels, les lectures à haute voix, qu’ ils affectionnaient, les rencontres amicales autour du “grand cèdre” chanté par Valéry: ces moments tissèrent un quotidien que les amis jugent avec raison aimable.
Et quelles qu’ aient été les fréquentes incartades sexuelles de Gide, l’ un et l’ autre, sur ce point, s’ accommodèrent du secret, du moins pendant les vingt-trois premiéres années de leur vie commune – ce qui n’ est pas rien.’ (P124)

De stilte lag aan de basis van hun huwelijk, nooit een verwijt, ook al bleek van dit huwelijk ‘l’ échec de son accomplissement physique’.

Ook niet in 1918, bij het verschijnen van Marc Allegret, toen zeventien.

Gide zelf zegt daarover:

‘Il n’ y a jamais eu entre nous ni explication ni discussion.’

Tot aan ‘Faux-Monnayeurs’ heb ik er alles aan gedaan om haar te overtuigen, om haar mijn leven te verduidelijken.
Al mijn vorig werk was een lang pleidooi.’

Nemer noemt het huwelijk wel de drager van een mogelijk ‘désastre intime’ maar ook een samenbrengen niet van een beul en een slachtoffer, maar van ‘deux volontés de puissance qui s’ étaient à la fois reconnues et méconnues.

Maar sinds 1892 al heeft Madeleine de scherpzinnigheid van André gewaardeerd:

‘Bien juste, comme notation de psychologie ta phrase; “Tu es plus forte que moi de tout ton silence.”

Neen, het is niet eenvoudig om een plausibel beeld op te hangen van Madeleine Rondeaux omdat er zovele incompatibele of contradictoire elementen (zeker met de hedendaagse maatstaven gemeten) in haar wezen aanwezig zijn.

Zeer intelligent. Deelgenoot aan een grote literaire cultuur waarvan haar brieven aan haar neef (André Gide) getuigen.
En niet van humor gespeend zoals we kunnen lezen in haar brieven van gelijke naar gelijke, zoals ze schrijft naar Francis Jammes en Paul Valery.

‘Mais dogmatique et cadenassée (met een hangslot afgesloten!) dès qu’ il est question de morale ou de religion:

“Sur les événements comme sur les gens, ses verdicts étaient définitifs et ne comportaient pas d’ appel; de ce qu’ elle avait jugé mauvais, elle décidait une fois pour toutes: “Rien de bon ne peut sortir de là”, et jugeait d’ après l’ acte ses consequences, quoi qu’ il advînt.
Rien ne la faisait revenir.”

(André Gide: Et nunc Manet in Te)

Geklonken aan de normen van haar milieu, bang dus van hetgene ‘different’ is.

De vragen stormen op ons af, we laten ze even aan de deur staan nu het mooie herfstlicht de rood geverfde tuinen vult.

---