Niet alleen het dagelijks gebruik ervan, maar ook de historische noodzakelijkheden blijken voor het geheugen een bijna onmogelijke opdracht, zelfs in zo ver dat de novelle van Yishai Sarid in de Engelse vertaling vanuit het Hebreeuws ‘The memory monster’ als titel kreeg.
Over dat ‘herinneren’ gaan de volgende bijdrages. Dat ze in nauw verband staan met de Shoah heeft zijn redenen. Maar eerst dit:

Collectieve herinneringen, de wijze waarop een gemeenschap zich voorbije gebeurtenissen herinnert – en andere vergeet – worden net als persoonlijke herinneringen gevormd en vervormd door actuele noden, verwachtingen en doelstellingen van de zich herinnerende gemeenschap. Verleden en toekomst worden in niet onbelangrijke mate meebepaald door het heden. (Gie van den Berghe, 'Nazikamp universum, artikel 2015)

Laten we beginnen met een kortfilm.
‘I have a message for you’

Met die film, gemaakt door Matan Rochlitz voor de New York-Times zijn we waar ikzelf ook aanwezig was en ben.
Zie je even een glimp van de Dossin-kazerne in Mechelen, plaats van waaruit de transporten naar Auschwitz vertrokken, dan was ik op diezelfde binnenplaats lang nadien als soldaat-milicien aanwezig om van daaruit als administratief bediende de volgende negen maanden in Duitsland mijn legerdienst in een tankgarage-werkplaats te gaan vervullen. Van de historische achtergrond werd in het toch bijzondere jaar 1968 met geen woord gerept. We leerden er briefhoofden en dagrapporten typen, liepen met een totaal overbodig en onbruikbaar wapen rond en hadden er geen benul van dat op diezelfde plaats 25.836 Joodse medemensen gedwongen vertrokken waren waarvan er slechts 1221 terugkeerden.

Enkele van die mensen zijn de hoofdpersonen van de kortfilm: ‘I have a message for you.’

In een volgende bijdrage breng ik de novelle van Yishai Sarid (Israel) ter sprake: ‘The memory monster’. Literair werk rond dit thema is eerder zeldzaam. Ik bespreek er de Engelse vertaling gemaakt door Yardenne Greenspan. (2019-2020) en breng dit werk in verband met de foto’s van de Franse fotograaf Patrick Imbert. Hij brengt ons dezelfde plaats, Auschwitz, vanuit het ‘bezoekers-standpunt’, net zoals de novelle dat doet. Het boek ‘Bij ons in Auschwitz, getuigenissen samengesteld door Arnon Grunberg, zal onze vragen en bevindingen aanvullen vanuit degenen die het meemaakten en in leven bleven., maar dat is voor andere tijden. Nu zullen we ons vooral bekommeren om de dagelijkse zorg voor elkaar.

“What’s your job, Dad?” he asked.
“He tells them about what happened,” Ruth offered.
“What happened?” Ido widened his eyes with worry.
“There was a monster that killed people,” I said.
“And you fight the monster?” he asked, excited.
“It’s already dead,” I tried to explain. “It’s a memory monster.”
(THE MEMORY MONSTER)

"The memory monster":  The unnamed narrator leaves his family behind for months at a time to lead tours for Israeli high school students, soldiers, and dignitaries at concentration camps in Poland. Poland is shabby and depressing, but Auschwitz, he says, always impresses: “The branding does its job.” The narrator’s story is framed as a letter to his boss about an incident he was involved in during a tour, when he punched a guest, and the letter becomes a record of a breakdown, an impassioned consideration of memory and its risks, and a critique of Israel’s use of the Holocaust to shape national identity.