Hij moest nog twaalf worden toen hij ontdekte dat het dure Oosterse tapijt niet met Perzische maar wel met Turkse knopen was gehaakt, een bevinding die hij met allerlei degelijke artikelen, door hem via het internet bijeengebracht, kon staven.
‘Het is niet eens moeilijk. Gewoon een kwestie van tot twee kunnen tellen.’ Tapijtverkopers weten waarom. Wetenschap verkoopt.

Op school was hij de glimlachende criticus die met een scherp vingertje een detail aanwees dat later de kern van een foute redenering bleek te zijn.
De wiskundige vraag of je met één pot rode verf een oneindig oppervlak helemaal zou kunnen schilderen en welk oppervlak daarvoor in aanmerking kwam, kon hij onmiddellijk beantwoorden met de intussen beroemd geworden ‘trompet van Toricelli’.
‘Ze heeft immers een eindig volume, maar een oneindig oppervlak. Je giet de verf in de trechter van de trompet. Torricelli, ook al was zijn voornaam Evangelista, vond het een grote paradox en had toen nog niet de mogelijkheden om de stelling helemaal te begrijpen. Hij heeft dan maar samen met Galileo aan de telescopische astronomie gewerkt en een barometer uitgevonden. Mooi was dat zijn trompet ook wel ‘de hoorn van Gabriël’ werd genoemd, instrument waarop God de dag des oordeels zou aankondigen.
Of de klank van de geverfde trompet aardser zou klinken? Een mix van hemel en aarde verkoopt wel beter.

Bijna volwassen sprak hij vaak over het wonderlijk boek ‘Platland’ (Flatland) van een zekere Edwin A. Abott (1838-1926) Deze geestelijke, een voormalig schoolhoofd, schreef het om daarin te vertellen over contacten tussens wezens die toegang hadden tot verschillende ruimtelijke dimensies. (Het boek is nog altijd populair onder wiskundestudenten en wordt nuttig geacht voor iedereen die verbanden tussen zulke dimensies bestudeert.)

'De tweedimensionale bewoners van Platland beseffen niet dat er rondom hen nog een hogere dimensie bestaat. Konden wijzelf in die wereld kijken dan zouden we alle inwendige structuren ervan kunnen zien. Net zoals een wezen dat toegang heeft tot een vierde dimensie in onze lichamen kan kijken en een tumor zou kunnen verwijderen zonder de huid te doorboren. Mocht je een Platlander uit de gevangenis bevrijden dan kun je hem omhoog tillen en elders in Platland plaatsen. Dat zou door de Platlanders als een wonder worden ervaren; ze kennen immers het begrip 'omhoog' niet.'  

En of hij vanuit een vierde dimensie de derde beter kon verkopen?

Kwam hij bij de planning van een sociale woonwijk niet te voorschijn met ‘het duiventilprincipe’ waarmee Johann Peter Gustav Lejeune Dirichlet een eenvoudige stelling naar voren schuift:

'"Als een aantal duiven in gaten in een duiventil moeten,
en er zijn meer duiven dan gaten,
dan moeten er in minstens één gat twee duiven."

…waarmee niet bewezen moest worden dat het goedkoper is met twee gezinnen in één huis te wonen maar waarmee er vooral kansrekeningen kunnen worden gemaakt om makkelijker ‘bepaalde mensen’ of ‘mensen van een bepaalde soort’ (geheel onwiskundig) te kunnen uitsluiten of te bevoordelen, u zegt het maar. Wetenschap verkoopt.

Tenslotte moet hij ‘de noodwendigheid’ van zijn keuzes enigszins ‘wetenschappelijk’ duiden zodat elke verdenking van persoonlijk gewin op de geduldige rug van het denken werd getorst. Niets zo fraai als ‘een paradox’, een kennelijke tegenstrijdigheid die zijn ‘onmacht’ en zielezuiverheid zou uitschreeuwen zoals dat in de kranten heet. Dilemma’s zijn hete handelswaar in de geschiedenis.

'In een dorp staat op het uithangbord van een barbier te lezen: “Ik scheer alle mannen van het dorp die zichzelf niet scheren.” Een klant vraagt hem terloops of hij zichzelf scheert.De barbier staat voor een  dilemma.  Als  hij  zichzelf  scheert,  dan  is  dit  in  tegenspraak  met  het  feit dat hij enkel de mannen van het dorp scheert die zichzelf niet scheren. Dus zal hij zichzelf blijkbaar  niet  scheren.  Maar  aangezien  hij  alle  mannen  van  het  dorp  scheert  die  zichzelf  niet  scheren, is hij één van die mannen. Daarom zal hij zichzelf dan weer wel scheren.

De combinatie van zijn nieuwsgierigheid naar de ‘andere’ dimensies aangevuld met zijn ‘realpolitieke neigingen’ vormden een uitstekende basis om de massa aan zich te binden.
Het slimme ventje werd een gecamoufleerde volksverlakker. De kleur van de lak kon aan het seizoen en de wisselende meerderheden worden aangepast.
Boeken lezen?
Wil je ook windmolens gaan bevechten?

Gedegen onderzoek bevordert de verkoop. Zelfs kennis van wiskunde kan van pas komen.

Hannah, Bram en Michiel zijn zestien, zeventien jaar als ze bij het zien van een jonge engel met nepvleugels op de nok van het kerkschip letterlijk en figuurlijk tegen elkaar opbotsen. Ze gaan op zoek naar de engel en komen bij zichzelf en bij elkaar uit.
 Midden in die driehoek stond hij, Elias, de verhalen-verteller..
 Was hij er echt of is hij het symbool van hun voorbije kinder- en jeugdjaren?
 Na zijn verdwijnen schrijft iedere bewoner van de triangel een verhaal voor hem, met in zijn, haar herinnering het beeld van de ruimtereis die hij is begonnen.  Eén van die verhalen vertel ik hier, ter nagedachtenis van zovelen die voor ons naar de overkant van het bestaan zijn afgereisd en tijdens deze dagen intens herinnerd worden.

Met grote radiotelescopen beluisteren we de sterren en planeten. Geruis, geknetter, ver gesis. Op zoek naar een boodschap.
Als je niet te snel reist, kom je als Alexander of Mercator in onze geschiedenisboeken terecht. Met ietsje meer gas, vinden we je terug in het dal der koningen. Piramiden proberen je kortstondig verblijf te bevriezen. Nog sneller, en je bent een jongetje uit de grote Afrikaanse vlakten.
Natuurlijk wil je nog verder.
Net na de eerste tuin van Eden land je in de uitgebrande tuin. De engel met het vlammende zwaard stak de boel in de fik.
Er is een overvloed aan houtskool zo te zien.
Onder een apebroodboom zit God.
Als je je capsule wilt verlaten, waarschuwt hij je voor de glassplinters.
‘Heeft u tijd voor mij?’ vraag je eerbiedig.
God kijkt niet op. Voor hem ligt een palmblad dat hij tot papier heeft gerecycleerd. Daarop tekent hij een plan voor de tweede tuin.
‘Of U tijd voor mij heeft?’
God legt zijn staafje houtskool neer, opent zijn armen zodat je beseft dat aankomst en vertrek door zijn oneindige zachtheid worden uitgewist . Bij Hem is er plaats, want God is leegte zodat Hij van alles en iedereen die tot Hem komt, vervuld kan zijn.
‘Heb je nog tijd nodig? Ik dacht dat je genoeg tijd hebt gehad.’
Pas op, neem dat niet te letterlijk. God houdt van humor. Hij vindt zichzelf niet zo geweldig. Hij heeft er alles aan gedaan om een barmhartige en zachte God te zijn, en kijk maar eens aan wat zijn schepsels van Hem hebben gemaakt.
De koning. De heerser. De krijgsheer. De Wreker. Superman. Gott sei mit uns. Dieu le veut.
Gewoon nog maar het feit dat vrijwel niemand (zelfs ik niet) Hem ooit als vrouw heeft voorgesteld zegt al genoeg van zijn creaties.
Geef toe, als dat het resultaat is van een Goddelijke carrière, dan is een beetje zelfspot wel op zijn plaats.
‘Omdat het mijn tijd was, vraag ik nu een beetje van uw tijd.’

.Kijk, dat is nu een van Gods geheimen. Hij heeft zijn tijd en de schepsels kregen hun tijd. Ze mochten met die tijd doen wat ze wilden. Al wist hij dat ze hun tijd zouden verprutsen, dat ze altijd tijd te kort hadden, dat ze er geld mee zouden verdienen (time is money!) er theorieën mee zouden uitvinden over het verband tussen tijd en ruimte, het kon allemaal, want God houdt van vrijheid. Dat is een hoge vorm van liefde.
‘Ik heb alle tijd voor jou,’ zegt God. Zullen we samen de nieuwe tuin bekijken?’
Je zit op zijn schommelschoot (God is het enige schepsel met een schommelschoot) en je voelt je helemaal thuis.
Hij laat je de prachtige wouden zien, grote waterpartijen, warmwaterbronnen, met sneeuw bedekte bergen en liefelijke dalen. Voor alle schepsels, groot en klein, zal er plaats zijn. Voor de vlinders en de dinosaurussen, voor de fruitvliegjes en de koningsarenden.
Wie op Gods schoot zit, is letterlijk en figuurlijk Gods pupil. De lieveling en het mooiste deel van het oog.
Iemands pupil zijn, is een groot voorrecht . Je bent iemand zo lief dat je langs zijn ogen mag kijken.
Het is een prachtig panorama waarin je tegelijkertijd heel ver en diep kunt waarnemen.
‘Waarom die tuin ontwerpen, als je weet dat de mensen hem zullen verwoesten? De meteoriet kan ik nog tegenhouden, maar zelfs dan vrees ik dat ze de dinosaurussen zullen onderwerpen, dat ze hen als wapen zullen inzetten, hun vlees zullen verhandelen.. De diepe wouden zullen ze kappen. Bij de kampvuren hoor je hen roddelen op zoek naar zondebokken.’
‘Ik respecteer de vrijheid van mijn schepsels. Ik ben tenslotte geen dictator van het goede. ‘
‘Maar waarom dan die nieuwe tuin?’
‘Het is een beetje een cliché, maar ik geloof dat hij er ooit zal komen. Ze hebben groene vingers, maar hun ziel is nog te wit van de schrik. Schrik omdat ze denken dat ze maar tijdelijk zijn terwijl ze in feite in de tijd leven, in de eeuwen der eeuwen.’
‘Maar ik kan misschien de tijd verdrijven, de tijd doden?’
‘Wie verhalen vertelt, verdrijft de tijd, dat is juist. Je maakt de droomtijd weer wakker. Nu weten de mensen met hun tijd geen raad. Maar als de vertellers terugkomen, kun je de dwingende tijd verdrijven. Vertellers echter leven ook in de tijd. Ze delen het lot van de tijdelijken. Zou je toch niet beter hier blijven? God heeft immers de tijd aan zichzelf.’
‘Als ik de meteoriet kan uitschakelen, wat gebeurt er dan?’
‘Dan is het al het voorbije slechts een droom geweest en ben ik bereid aan een tweede droomtijd te beginnen.’
‘Maar ik heb Hannah, Michiel en Bram gekend. Worden ze dan een droom? ‘
‘Je zou ook terug naar hun tijd kunnen. Je boordraketten vervangen door vuurpijlen die de nieuwjaarsnachten verlichten, een lichtende troost voor de tijd die steeds maar verder gaat. Ze zullen jou niet dadelijk herkennen, maar je verhalen mengen zich met hun verhalen, en als je lang genoeg blijft vertellen, wordt de tuin zichtbaar. De tuin van de toekomst. Maar je mag ook hier blijven, als engel met echte vleugels in mijn tijdloze licht.’

Wat je ook zult doen, wij zullen over jou vertellen. Telkens weer zal je leven oplichten als een staartster boven de donkere hemel.
We zullen blijven spelen.
Of je voor het zalige licht kiest, of je in de tweede tuin zult leven of terugkeert voor een nieuw leven als aardse verteller, wij verlaten je niet.
Misschien word je een van onze kinderen. We zullen je herkennen.
Intussen probeer ik met mijn piano en cello je portret te tekenen.

Het boek Triangel, documenten bij een afscheid, vind je bovenaan dit blog. De mooiste fragmenten uit vroegere verhalen, hoorspelen en poëzie zijn er in verwerkt. De documenten samen vormen een verhaal dat mij lief is. Je kunt het makkelijk lezen op een tablet.  

Er was eens een zakenman die niet kon stilzitten, maar ook stilstaan of zelfs stilliggen was voor hem een moreel probleem. Toch was deze actieve eigenschap niet dadelijk waar te nemen als je bijvoorbeeld met de man van gedachten wisselde omtrent de lopende coronacrisis of het nijpend drinkwatertekort in de toekomstige samenleving. Hij luisterde aandachtig, formuleerde enkele goed onderbouwde stellingen, besloot rustig met een hoopvolle oplossing en hoopte dat het niet zo’n vaart zou lopen en dat hij had genoten van deze korte maar intensieve ontmoeting waarbij hij niet vergat de groeten voor mevrouw en kinderen in zijn slotzin onder te brengen.

Niemand echter besefte dat hij ondertussen de huidige beursstand van zijn net verworven aandelen had vergeleken met de goede raad van een deskundige collega en dat daardoor de aankoop van een nieuwe koelkast tot de mogelijkheden begon te horen waarvoor het bedrag nog in de vroege uren bij het risicokapitaal was geklasseerd. Om maar te zwijgen dat de drinkwaterdiscussie hem aan een afspraak bij de uroloog herinnerde die hij vorige week door een dringende niet vooruit geplande vergadering had moeten cancellen. Om volledig te zijn was er ook de goudprijs en de aanvraag van een studiebeurs voor zijn oudste dochter met de organisatie van het vervoer naar de voetbaltraining van zijn jongste zoon door zijn hoofd gegaan en zonder al te veel omhaal in het juiste gedachtenvakje geklaseerd nog voor hij op zijn kantoor arriveerde.

‘Training en een goed gecontroleerde ademhaling,’ antwoordde hij toen ik hem bij een etentje ontmoette waar we over opvattingen omtrent sociale huisvesting zouden praten met het oog op een gemeenteraadszitting diezelfde avond.
‘Onze tijd op aarde is beperkt, dat hoeft geen betoog als we er aan denken dat het over enkele maanden al weer eens kerst en nieuwjaar zal zijn terwijl de vorige vieringen daaromtrent niet eens zo lang geleden hebben plaats gevonden. Een goede denkhygiëne is dan ook het enige middel om hoofd- en bijzaken van elkaar te onderscheiden.’
Of hij misschien wel eens wakker lag van al die drukte in zijn hoofd, het voortdurend multitasken?
‘Ik beschouw het als een sport. Dat betekent dat concentratie erg belangrijk is. Op dit ogenblik heb ik geen enkel ander idee dan de inhoud van dit gesprek. Wel voel ik een zijlijn naar een symposion over collegialiteit en vriendschap, besef ik dat er nog een meeting op me wacht over het absorberende van de kapitaal-onrust, maar ik blokkeer die zijpaden omdat ze mijn energie die ik hier nodig heb onnodig zouden verbruiken. Dat is enerzijds training maar anderzijds openstaan voor het genot van de flexibiliteit. U draagt overigens een mooie das.’

Zijn wederhelft was duidelijk met de bovenstaande wijsheid in het drukke hoofd gekozen. Ze vormden samen een team in dezelfde business. Hun electronische agenda’s waren piekfijn op elkaar afgesteld en er was voldoende ruimte om samen met de kinderen leuke dingen te doen en het geruzie te laten.
‘Ruzie immers tast de energie aan, verlaagt de streefdoelen aanzienlijk.’
‘Maar slapen, tot rust komen, dat moet niet gemakkelijk zijn!’
Hij schudde zachtjes zijn goed verzorgd hoofd en keek me in de ogen.
‘De kortstondigheid van ons bestaan vraagt dat we zuinig zijn met zorgen, beste. De meeste zorgen ontstaan uit mentale slordigheid. Niet goed of genoeg gepland, niet naar juiste waarde ingeschat, of te lange rouwprocessen bij mislukkingen, ik noem maar wat.’
‘Wij zijn tenslotte maar mensen, en…’
‘Nagel op de kop. Wij zijn tenslotte maar mensen, dat is een basisbegrip in onze planning.’

Nieuwsgierig geworden naar de diepere beweegredenen van dit drukke bestaan nodigde ik hem graag uit om samen een goed glas wijn te drinken. Met de wijn kwam het gesprek op onze oenologische voorkeuren en bijgevolg ook op de plaats van al dat lekkers, de wijnkelder die in zijn woning ook nog een andere functie had vervuld.

‘Onze oude wijnkelder heeft een heerlijk lange galm. We besloten dat het leuk zou zijn opgekropte weerstanden -om frustraties een andere naam te geven- in deze ruimte geheel privé uit te schreeuwen, maar dat kwam toch eerder als teken van innerlijke zwakte over, en toen een van de kinderen geheel toevallig ongewild getuige werd van een reeks nogal brutale verwensingen aan elkaars adres hebben we ons herpakt. Het was de laatste stuiptrekking van het oude denken. Alsof de gemoedsrust een waarborg zou zijn voor betere prestaties. We hebben onszelf statistisch onderzocht: een klare definitie, een gemiddelde, de totale som gedeeld door het aantal, een kind kan de was doen, en met de mediaan te onderzoeken kom je verder dan met wat een zielefluisteraar je kan bijbrengen.
Ordenen, analyseren en interpreteren. Je zou ze boven elk kinderbed moeten hangen deze kostbare woorden. Ik heb meer van de variatiecoëfficiënt geleerd -de resultaten van verschillende onderzoeken met elkaar te vergelijken- dan wat er ons aan groepsvorming in de psychologie wordt voorgehouden. En niet bang zijn om jezelf te corrigeren, laten we dat niet vergeten. Met de standaardafwijking en de variatiecoëfficiënt kun je jezelf vrijwel niets meer wijs maken. Ik gebruik nu de eenvoudigste begrippen omdat wij een andere taal spreken: wij modelleren de werkelijkheid, dat hebben we gemeenschappelijk met onderandere de psychologie, het gaat tenslotte om het verwerken van informatie door bijvoorbeeld computersimulaties te gebruiken. Dat is niet moeilijk om te begrijpen. De werkelijkheid is beter met cijfers te vangen dan met romans of emotionele reacties.’
Tijd om het glas te heffen.

‘Maar vergis je niet, wellicht hebben we het over hetzelfde: het beheersen van diezelfde veel besproken werkelijkheid. De interactie tussen boze echtgenoten heb ik via enkele eenvoudige wiskundige modellen beter leren begrijpen dan met een goed bedoeld dieptegesprek bij de therapeut. En tussen dezelfde haakjes: in 1907 bedacht Einstein een modelsysteem waarin hij het basisidee van zijn algemene relativiteitstheorie kon uitdrukken: personen in een lift zonder ramen. Die personen kunnen geen onderscheid maken tussen een verblijf op aarde en een toestand waarin de lift in een raket gemonteerd is en waarvan de motor een versnelling genereert die gelijk is aan de zwaartekrachtsversnelling op aarde. In beide gevallen voelt de persoon een kracht in de richting van zijn voeten. Ook kan de persoon geen onderscheid maken tussen een lift in vrije val en een in een baan om de aarde. Dat model werkte hij in 1915 uit tot zijn algemene relativiteitstheorie.’
Stilte genoeg om even het glas te hervullen en te nippen.

Hij zat op een bank in zo’n ondergeschoven parkje tussen de stadskern, villawijken en de buitenwijken. Hij zag me schrijven, notities voor mijn stuk over modellen en de werkelijkheid. Sjofel zou je als bijvoegelijk naamwoord kunnen gebruiken om zijn kleding te beschrijven.
Of ik ook ‘sprookjes’ schreef voor een of andere krant?
‘Sprookjes? Neen. Integendeel. Ik probeer de werkelijkheid te begrijpen.’
Hij stak zijn wijsvinger op alsof hij in de klas zat.
‘U zit hier op een goede plaats. Op de grens.’
Hij ging rechtop staan, spreidde zijn armen, keek naar links en dan naar rechts.
‘Bedoelt meneer de werkelijkheid van die kant -de villawijken- of van die kant -de buitenwijken-?
Mijn verbazing gaf hem moed.
‘Langs die kant hebben de kinderen een grote tuin met wel eens een zwembad inbegrepen, ieder kind een computer voor het zogenaamde afstandsleren en misschien ook een tweede verblijf aan zee of in de ardennen. Aan de andere kant…’
Hij wees naar een van de grote woonblokken en zweeg zodat ik ruim de tijd tot invullen kreeg.
‘Over die kant -de welstellenden- krijgen we geregeld nieuws te horen en weten we via allerlei programma’s zoals ‘huizenjacht ‘of’ blind gekocht’ hoe het eraan toe gaat, wat ze hebben en nog niet hebben, maar van die kant…? ’t Is maar dat u het weet, nietwaar?’
Hij salueerde en liep richting woonblok.

Een sprookje?
Zouden de computersimulaties van mijn drukke zakenman het al eens een keertje over ‘dat’ deel van de stad hebben gehad? Of was de stad van de modellen inderdaad een ‘imagined community’ zoals Benedict Anderson het samenleven benoemde. Een verbeelde gemeenschap die we met zijn allen kennen en herkennen?
Of is dat ene deel van de stad niet zo geschikt voor computermodellen?
We zijn tenslotte maar mensen.

Met dank voor het artikel van Eric Corijn, 18 mei 2020 ‘Het scheefgetrokken beeld van de samenleving’ in Apache/inhoud heerst en helemaal te lezen op:

De groene cactusvogel dankt zijn naam aan zijn uitzicht. Hij is namelijk groen en hij lijkt op een cactus. In plaats van veren heeft deze vogel stekels, en alleen al daarom is een innig contact verre van aangenaam.
Ook door andere vogels wordt hij geschuwd zodat zijn scherpe puntige roep de meest akelige gevoelens van eenzaamheid opwekt.
De groene cactusvogel is daarom dan ook bijna over de gehele wereld uitgestorven.
Men kan zich de verbazing voorstellen toen op een voorjaarsdag een mannelijke EN een vrouwelijke cactusvogel werden waargenomen in een onbeduidend stadje waarvan zelfs de naam niet op de landkaarten voorkomt.
Antoinette, de elfjarige burgemeestersdochter, was na het balspel verdiept in het verzorgen van haar omvangrijke cactusverzameling. Stel je maar eens voor wat jij zou voelen als plotseling één van je meest geliefde cactussen, de pricantia alienis utopiae, zich zou oprichten, een hoge kreet zou slaken en vervolgens langs het openstaande raam naar buiten vloog. Ze deed inderdaad hetzelfde als wat jij zou doen: ze slaakte een nog veel hogere kreet en snelde naar haar vader.
En wat zou jouw vader zeggen als je hem komt vertellen dat je net een nogal grote cactus, de pricantia alienis utopiae, had zien wegvliegen? Inderdaad.
De meeste vaders zouden zeggen dat je gek was, dat je dringend rust of meditatie kon gebruiken. En dat deed de burgemeester ook.

Maar wat dan als de bezorgde vader even later zelf de groene cactusvogel voorbij ziet vliegen als hij even opkijkt van zijn sportpagina?
In dit verhaal belde de burgemeester onmiddellijk de hoofdonderwijzer op die na zeventien jaaa’s en twaalf neen’s, plotseling uitriep:
‘Maar neen, dat is onmogelijk!’
Vervolgens smeet hij de hoorn op het toestel, greep naar zijn vogelgids en belde dan naar doctor Vleugjes, zijn verre studievriend en tevens beroemd vogeldeskundige. Deze verliet onmiddellijk vrouw, vogels en kinderen om de groene cactusvogel met eigen ogen te aanschouwen.
Het duurde geen halve dag of dr. Vleugjes ontdekte dat er feitelijk TWEE groene cactusvogels in het stadje leefden. En toen hij ook nog kon uitmaken dat het hier EN een mannelijke EN een vrouwelijke cactusvogel betrof, kende zijn vreugde geen grenzen.
‘Wij kunnen kweken!’ riep hij tegen de burgemeester. ‘Wij kunnen kweken!’
‘Wij, wij, wij…’ kuchte de burgemeester. ‘U bedoelt de vogels, nietwaar?’
‘Uiteraard. Maar probeer u voor te stellen wat beide vogels voor de stad kunnen betekenen? Uw stad wordt beroemd. Drommen mensen zullen zich naar dit paradijs begeven om er de groene cactusvogels in levenden lijve te bekijken. En het blijft niet bij twee groene cactusvogels. In mei, in mei. Wat gebeurt er in mei?’
‘Tja,’ zuchtte de burgemeester die niet zo heel goed in biologie was. ‘In mei? Wat kan er in ’s hemelsnaam gebeuren… Maar natuurlijk! Dan leggen alle vogels een ei!’
‘Juist. Alle vogels. Dus ook de groene cactusvogel.’
‘Is hij eetbaar?’
Dr. Vleugjes keek de burgemeester droevig aan.
‘Waarschijnhjk smaakt hij naar cactus, maar al is hij dan niet beroemd om zijn smaak, zijn zeldzaamheid zal ons geen windeieren leggen!’
‘Ach zo. U bedoelt dat we binnen een jaar of tien misschien wel honderdduizend groene cactusvogels kunnen herbergen?’
‘Dat is een beetje veel, waarde burgemeester. We kweken met mate. Anders worden de vogels waardeloos. Maar u weet hoe mensen zijn! Voor een dier in nood slaan ze alles dood. Dus wil elke dierentuin overal ter wereld wel een koppeltje. Binnen vier of vijf jaar kunt u burgervader zijn van een der rijkste gemeenten van dit land!’
‘Als we er twee verkopen aan elke dierentuin kunnen ze zelf kweken!’ zei de burgemeester droogjes.
‘Ja, daar had ik niet aan gedacht. We verkopen alleen twee mannetjes of twee vrouwtjes wel te verstaan. Koppie koppie gebruiken!’

En zo lokte dr. Vleugjes de groene cactusvogel naar een heerlijk stekelig nest en wachtte hij tesamen met de hele bevolking vol spanning op de gebeurtenissen van de maand mei.
‘Hoe doen ze het?’ vroeg de burgemeester, denkend aan de stekels.
‘Op elk potje past een deksel,’ zei de onderwijzer.
Elke morgen klom dr. Vleugjes naar boven, keek voorzichtig in het nest en schudde dan zijn hoofd. Een licht teleurstellend gebrom ging door de verzamelde menigte. Dan trok iedereen
naar het café dat voor de gelegenheid herdoopt was tot ‘Scherp en groen’ en werd er tot in de vroege uurtjes gediscussieerd over het al dan niet slagen van de hele onderneming.
‘Zo’n groene cactusvogel heeft muziek nodig. Zuidamerikaanse muziek!’ zei de voorzitter van de fanfare. ‘Dan voelen ze zich pas goed thuis!’
De volgende morgen verscheen de voltallige fanfare en speelde een stuk dat iets met Rio de Janeiro moest te maken hebben, dat liet althans de titel vermoeden.
De vogels staken hun koppen buiten, lieten een hoge schreeuw, en verborgen zich in de klokketoren.
‘U bent er toch zeker van dat het een mannetje en een vrouwtje is?’ vroeg de hoofdonderwijzer. ‘
‘Absoluut zeker. De stekels maken het verschil wel moeilijk waar te nemen, maar de lichte tint van het vrouwtje laat geen enkele twijfel bestaan.’
‘Misschien willen ze wel aangemoedigd worden!’ zei de notaris. ‘We moeten hen de indruk geven dat we ze graag in onze stad hebben. We kunnen bijvoorbeeld de straten versieren, voor alle ramen een cactus zetten, op onze tenen voorbij het nest lopen. Alles doen om ze aan te moedigen. De ideale liefdessfeer.’

Zo verschenen voor alle ramen cactussen, kregen de straten slingers en lampions in cactusvorm en zong het plaatselijk knapenkoor kerst-en meimaandliederen. Maar een ei kwam er niet.
‘Misschien is het het eten!’ zei de hotelhouder. ‘Eten en liefde, dat luistert nauw.’
Men probeerde dus allerlei mengelingen van granen, wisselde nu en dan af met een slaatje of men zette sojabonen op het menu. Maar ook deze actie leverde geen ei op.
‘Ze leggen toch wel eieren?’ vroeg de koster.
‘Natuurlijk,’ antwoordde dr. Vleugjes. ‘Grote groene eieren met stekels.’
‘Misschien is het dat! Al die stekels, ik mag er niet aan denken dat ik zo’n ei moest leggen.’
‘U bent dan ook geen groene cactusvogel!’ zei dr. Vleugjes.
‘De natuur is een wijze moeder. Ze zorgt voor alles.’

Maar hoe wijs de natuur dan ook mocht zijn, de maand mei vorderde en er kwam geen ei.
‘Ze zijn te oud,’ zei de pastoor. ‘Veel te oud voor die dingen. Dat is het.’
‘Ik denk het niet,’ zei Vleugjes. ‘Groene cactusvogels kunnen tot op zeer hoge ouderdom vruchtbaar zijn.’
‘Dan moeten we maar eens de bovennatuurlijke krachten aanspreken. We houden een kerkdienst, en dan luiden we de klokken. Misschien gaan ze dan wel aan de slag. Alle middelen moeten worden uitgeprobeerd.’
Zo gebeurde. In de kerk werd gezongen en gebeden om een ei.
Toen daarna de klokken werden geluid, riepen de vogels hoog en luid.
‘Dat is hun kreet!’ riep dr. Vleugjes. ‘Dat is hun kreet als ze zover zijn. Luiden maar!’
Na nog een uur luiden verlieten de vogels hun nest en verdwenen ze aan de horizon.
‘Ze komen wel terug!’ suste dr. Vleugjes de teleurgestelde gemoederen. ‘Als ze gelegd hebben, maken ze een tochtje en dan komen ze broeden.’
Voorzichtig klom hij naar het nest, stak zijn hoofd tussen de stekels, en kwam onmiddellijk weer naar buiten. Bleek als een ei, dat wel.
‘Hebben ze gelegd?’ riepen de mensen.
Vleugjes knikte. Tranen kwamen in zijn ogen. Applaus brak los, zwol tot een oorverdovend geluid.
‘Stil mensen, stil…’ riep de deskundige vanuit zijn hoge standplaats. ‘Breng een mandje!’
Vlug bracht men een mandje en toen Vleugjes met zijn geraapte buit beneden was, werd het heel stil.
‘De groene cactusvogels zullen waarschijnlijk niet meer terugkeren,’ snikte Vleugjes. ‘Het is de schuld van de zure regen of van de kerncentrales. De hele natuur is ontwricht.’
Hij ging voorzichtig met zijn hand in het korfie en toonde de omstanders een groot, glanzend chocolade ei.
En elk jaar rond pasen keerden de vogels toch terug en legden ze onder feestelijk klokkengelui hun ei. Toen ze heel oud waren en het leggen hen niet meer afging, hebben de klokken en de paashaas hun taak overgenomen. Tot op de dag van vandaag.

Papa, bestaan kabouters echt?’ vroeg Hazel.
Haar vader schrok wakker uit zijn middagdutje.
’Wie?’
’Kabouters, papa?’
‘Je bent er bijna twaalf, Hazel. Hoog tijd om te beseffen dat kabouters verzinsels zijn.’
’Ik heb een kabouter gezien, papa.’
‘In een boek, of in een film zal je bedoelen?’
‘In het echt, papa. Achter in de tuin.’
‘In onze tuin?’
‘Ja, in onze tuin.’
’Misschien was het de mist, of je hebt een poes of een hond gezien. . .’
’Dragen poezen en honden rode mutsen, papa?’
’Hazel, hou op met die onzin!’
’Toch heb ik echt een kabouter gezien, papa. Gisteren, net voor het donker werd.’
‘Haas, je hebt een levendige verbeelding, dat weten wij. Je hebt ooit Sinterklaas ook echt gezien, weet je nog?’
’Toen was ik zes jaar, papa. Nu word ik er bijna twaalf.’
Hazels vader nam haar op zijn schoot.
‘Word je op school geplaagd misschien?’ vroeg hij zachtjes.
‘Wat heeft dat met kabouters te maken, papa?’
’Kom je in je moeilijke jaren? Droom je over mooie jongens?’
‘Papa!’ riep Hazel. ’Waarom zou ik over mooie jongens dromen?’
’Als het lichaam van een meisje volwassen wordt,’ begon de vader.
Ik weet wat er gebeurt in de puberteit. Ik heb het over kabouters! Ik heb echt een kabouter gezien. Heel duidelijk, in de tuin.’
Hazels vader zuchtte.
’Ik heb mezelf ooit als een beroemd voetballer gezien, liefje,’ zei hij toen. ’Echt waar, ik dacht dat ik door Argentinië zou worden aangekocht.’
’Ik heb mezelf niet gezien, papa. Ik heb een kabouter gezien.’
’Misschien verlang je weer een baby te zijn, wil je terug naar je kleine-kindertijd. En dus zie je kabouters!’
’Ik verlang helemaal niet terug naar mijn kleine-kindertijd. Ik voel me best zoals ik nu ben. Maar ik heb een kabouter gezien. Heel duidelijk.’
Weer zuchtte Hazels vader.
’Kom, meid. We gaan naar de tuin. ]e zult zien dat het een fata morgana was.’
’Een wat?’
’Een fata morgana. Een luchtspiegeling. Reizigers die in de woestijn verdwalen, zien soms prachtige steden of oases.
‘We zijn in het hartje van de winter, papa. En we zijn niet verdwaald.’
Ze liepen de tuin in. Het was een mistige avond.
‘In de mist kan een boom op een spook lijken,’ probeerde Hazels vader.
‘Het was een heldere avond, papa. Het ventje liep naar de tuinmuur, draaide zich om, keek me glimlachend aan en verdween toen met een fikse reuzenzwaai over de muur.’
’]aja!’ zuchtte haar vader.
Nu kwamen ze bij de muur.
’Kaboutertjes!’ riep Hazels vader. ’Kom eens even wuiven!’
’Kijk hier!’ riep Hazel.
Ze zagen vage afdrukken van erg kleine voetzooltjes.
’Een kindervoetje !’
‘De buren hiernaast zijn negenenzeventig en ze haten kinderen. Aan de andere kant wonen An en Bram. Die zijn vorige maand getrouwd.’
’Een hond of een konijn,’ probeerde haar vader zich nog te verdedigen.
’… die schoenen dragen. Grappig hoor.’
‘Of een grapje van een zekere Hazelmans die haar arme vader wil verontrusten.’
’]e bent wiskundeleraar, papa. Als ik je zou willen verontrusten moet ik bewijzen dat de aarde de andere kant uitdraait.’
’]uist. Feiten zijn feiten. Kabouters bestaan niet. Kom nu, ik wil je huiswerk nog nakijken.’

De volgende morgen toen de Hazels vader de vuilnisbakken buitenzette, zag hij twee kabouters op het tuinmuurtje zitten. Ze bengelden met hun beentjes en
wuifden.
Toen hij zijn arm half had opgeheven om terug te zwaaien, waren ze verdwenen.
Hij bleef twee minuten sprakeloos staan, botste toen tegen de vuilnisbakken en rolde over het natte gras.
‘Papa!’ riep Hazel.
’Niets aan de hand. Ik gleed uit. Glad dat gras.’
’]e ziet zo bleekjes.’
’Ik? Och. Niet te best geslapen, denk ik.’
Diezelfde avond vond Hazel haar vader in zijn werkkamer.
Hij las een groot boek over kabouters.
‘Heb ik even in de bibliotheek gehaald. Als je dochter een probleem heeft, dan moet je proberen je in haar situatie in te leven.’
’]e hebt ze ook gezien!’ zei Hazel.
’Wie?’
‘De kabouters, of één kabouter.’
’Ik? Ach wat. Als je er nog veel over zeurt, beginnen we allemaal kabouters te zien. Dag en nacht. Dat heet: ‘collectieve waanzin.’
Ze hoorden een licht getik op het raam.
Toen ze de gordijnen wegschoven, dachten ze nog een zilveren belletje te horen, achter de tuinmuur.
’Dat dragen ze op hun puntmuts,’ zei Hazel, en ze wees naar een plaatje in het boek.
‘Begin maar aan je rekenwerk en laat daar je belletjes rinkelen!’

‘U ziet dus kabouters,’ zei de dokter.
Hazels vader knikte.
’Vanmorgen ook weer. Nu waren ze met zijn vieren. Ze sleurden met hout en restjes afval.’
De dokter glimlachte.
‘Als wiskundeleraar zou u moeten weten, dat dergelijke waarnemingen zinsbegoochelingen zijn. Rust u wel genoeg?’
’Ik ben leraar,’ zuchtte Hazels vader.
Hij kreeg een middeltje tegen stress en hartkloppingen, samen met de goede raad op tijd het toilet te bezoeken.
Toen de dokter de volgende patient wilde binnenlaten, verscheen er een klein ventje met een rode puntmuts op.
’Keelpijn,’ zei de kabouter.

De eerste krantenartikelen over kabouters hadden het nog over sprookjes, over crisistijden en de nood van de mens aan wonderen, maar daarna begonnen er getuigenissen te volgen van mensen die de bedoelde sprookjesfiguren echt hadden gezien.
Een uitgever gaf zijn baan op om zich volledig aan de studie van kabouterachtigen te wijden, en zelfs een minister vond op een morgen een nieuw vijfjarenplan op zijn tafel, terwijl hij nog net het ruggetje van een kleine gestalte zag verdwijnen.
De militairen begonnen ongerust te worden en ook de bisschoppen raadden hun gelovigen aan voorzichtig te zijn bij het ‘waarnemen’ van deze wondere wezentjes.
Parken en bossen werden op onverklaarbare wijze in één nacht netjes gemaakt. Voorbereidende werken voor nieuwe kerncentrales verdwenen van de aardbodem. Kanonnen vuurden confetti-granaten af tijdens grootscheepse oefeningen terwijl de geweren met zuurtjes waren geladen.
Eenzame kinderen kregen een vriendje dat hen bij het huiswerk hielp. Nurkse leerkrachten werden rose geschilderd en vastgebonden teruggevonden. Fabrieksschoorstenen bleven heuse zuivere,wierook de hemel insturen. Watervervuilers kregen dat giftige water in hun eigen thee.

’Dat kan zo niet langer!’ schreeuwden de generaals. ’Als wij met groene confetti en zuurtjes schieten, Wat zal dan het oostblok doen?’
’Het oostblok schiet met rode confetti en met nougat, dat hebben onze satellieten waargenomen,’ zei het hoofd van de spionage-afdeling.
’Wij zijn een leger, geen winkel van feestartikelen,’ brulden de generaals.
‘We kunnen misschien onze zuurtjes vergiftigen en onze confetti ombouwen tot kleine gevaarlijke mijntjes!’ stelde een raadgever voor.
’Het gezag! Waar is het gezag?’ riepen alle gezagsdragers die door kabouters bij de neus waren genomen.
‘Hier moet een einde aan komen.’
En omdat gezagsdragers elkaar altijd goed kunnen vinden in tijden van nood, kwam er een campagne om de kabouters te vernietigen.
Voor elke gedode kabouter mocht je één jaar belastingvrij leven.
Dat was natuurlijk een erg aanlokkelijk voorstel. Weldra werden er speciale kabouterjachten georganiseerd.
Wetenschapsmensen publiceerden lijvige rapporten over de schadelijkheid van dit vreemde wezen. Het duurde niet lang of kabouters waren bij wet verboden. Wie een kabouter hielp of verborg, kreeg een gevangenisstraf van minstens zeven jaar.
In minder dan drie maanden waren de kabouters van de aardbodem verdwenen.
De legers schoten weer met echte kogels en granaten, de schoorstenen braakten hun vieze rook de hemel in, en de gezagsdragers konden weer hun gezag uitoefenen zonder dat er iemand lastige vragen stelde.
Alleen Hazel had nog een kabouter thuis. Hij woonde in de speelgoedkast. Als hij ontdekt zou worden, kon hij zich dood houden, alsof hij een stuk speelgoed was. Die kabouter vertelde over de ware bedoelingen van zijn uitgeroeide collegaatjes, over hun plannen om de mensen weer naar het werkelijke leven te brengen. Ook kende hij prachtige verhalen over de oertijden, over heksen en kobolden.
Maar hij treurde. Hoe goed hij ook verzorgd werd, hij rniste zijn vriendjes. En op een morgen was hij verdwenen. Er lag nog een papiertje:
‘Misschien is er nog een vrouwtjes-kabouter overgebleven. Dan trekken we ons terug in het diepste woud, en over vierhonderd jaar proberen we het nog eens.’
’Vierhonderd jaar. . .’ zei Hazels vader.
Met de hele familie verhuisde hij naar een groot bos, ergens in Zweden. (Hun kabouter had duidelijk een Zweedse tongval gehad!) Ze leefden van de natuur, trokken in de zomer als zangers en toneelspelers langs steden en dorpen en waren helemaal niet verbaasd toen ze op een morgen het belletje hoorden dat eens achter de tuinmuur had geklonken.
Eén belletje? Drie belletjes!

Nawoord:

De dames en heren die we hier onder de noemer ‘kabouters’ ten tonele hebben gevoerd verzochten mij vriendelijk hun huidige verblijfplaatsen niet bekend te maken. Dat ik in mijn verhaal ‘Zweden’ noem is net zo verzonnen als het woord ‘kabouter’ dat inderdaad vaak voor verkeerde wezens wordt gebruikt. In allerlei literaturen zijn de ware kleine wezens al lange tijd aanwezig. Hazel zag ze op haar ‘elf-de’ en dat is niet toevallig omdat elfen nauw verwant zijn met deze wonderlijke figuren. De illustraties geven hier dus eerder een richting dan een werkelijkheid aan, maar dat is zo met alle wonderlijke verschijningen.

Mijn vader vertelde mij als kind een sprookje waarin het de bedoeling was om een kaboutermuts in handen te krijgen omdat volgens de overlevering kabouters hun mutsjes vaak de lucht insmeten bij feestelijke gelegenheden. Wie zo’n mutsje kon pakken voor het op de grond kwam…
In het sprookje werd je dan met rijkdom en macht beloond maar in feite verdiende je een paspoort om in hun wonderlijke streken rond te reizen en verslag uit te brengen eens weer terug in het mensendal.
Maar dat is dan weer een ander sprookje.

Nog even verwijzen naar mijn vorige bijdrage. Ik heb ze intussen verder uitgewerkt en verschillende bronnen samengebracht zodat er een beter beeld van deze boeiende schilder beschikbaar is. Giovanni di Paolo werd eeuwenlang doodgezwegen en pas in de jaren 1920 herontdekt toen de tijden het expressionisme en het surrealisme en aanverwanten herkenden als signaal van een veranderende maatschappij. Een echte ‘voorloper’ dus.