Lieve vriendin, bijna aan de zonkant,

Pleit ik dit jaar om vroeger te gaan slapen, eerder op te staan, gezonder te eten, intenser te bewegen, en dies meer?
Was er vroeger een stichtelijk woord dat je tot een betere levenswandel aanzette, een wijze raad in het schemerig biechthokje, een galmende preek na het evangelie? Ze waren er, en gingen het ene oor in en langs het andere weer naar buiten.
Nu word ik bijna dagelijks bepreekt, bezworen, beangstigd, bedreigd via de kanalen die eens gewoon voor dagelijkse druksels zorgden maar nu, op de onmetelijke weides van het net, hun nieuwsgaring aanvullen met hoe-het-moet, of vooral niet moet, of wat de overvloed aan filosofen uit het doordagelijkse hebben opgevangen, gefilterd en moeiteloos over ons willen uitgieten.
En of ze hier ook de snelle reis in, door en uit de gehoorgangen maken, blijft een open vraag.

Daarom dacht ik dit jaar gewoon wat meer aandacht te geven aan de ‘be-woorden’.
Je hebt ‘denken’, iets wat je in scholen zou moeten opdoen.
Maar ik zou eerder voor ‘be-denken’ kiezen.
‘Be-denken’ is wat je met dat ‘denken’ kunt doen.
Ik verwijs naar Lieven Scheire en zijn prachtige programma op Canvas.
Ik ben te oud om te weten of niet te weten of zoiets ook op scholen gebeurt.
Toen wij er op de schoolbanken zaten alvast niet. Een beetje vrij-denkerij vormde al een probleem.

Een be-prefix duidt dus een ‘duur’ aan, het verlengt de handeling van zijn stamwoord.
Het be-dienen, het be-dreigen, be-drijven, be-minnen, be-grijpen, be-kennen, be-kijken, be-lichten, be-loven, be-nemen, be-schaven, be-schikken, be-spreken, be-zorgen, om er maar enkele te noemen.
Een mooie vorm van dienen is iemand bedienen, zoals het algemene ‘minnen’ zijn tijd nodig heeft om voor ‘beminnen’ te kunnen doorgaan.

Die duur, die doet het dus. (vijf d’s in zo’n kort zinnentje dat klinkt overtuigend.)
Die duur is ook de kwetsbare kant, want dienen, dreigen, drijven, grijpen, lichten, loven, nemen, schaven, spreken, zorgen, het is een kwestie van doen zonder al te veel te (be)denken.
Het zijn handelingen die toch iets dichter bij de ‘aandriften’ liggen. Hun ‘be’ schakelt ze om naar het menselijke. Van grijpen naar begrijpen is daar een treffend voorbeeld van, zoals zoeken bezoeken wordt en zielen met bezielen iets gaat betekenen. Je kunt wonen maar eens je bewoont, wordt een huis een thuis.

De weg naar essenties ligt dus in wat wij niet onmiddellijk als bevrijdend ervaren, namelijk herhaling. Niet de routine, want dat is het herdoen van steeds hetzelfde -al kan die best helpen bij vervelende klussen- maar laten we het oude woord ‘pogen’ en ‘pogingen’ gebruiken: het heeft zijn tijd nodig. Niet alleen om een vaardigheid onder de knie te krijgen, maar om te be-grijpen wat ons in dit bestaan overkomt.
Is in de nieuwe klassieke muziek het begrip ‘herhaling’ bijna een noodzaak, eer we de rijkdom ervan in ons doen en laten integreren zal wellicht ouderdom een andere betekenis vragen. Niet ‘meer van hetzelfde’ maar het ‘meer’ in hetzelfde.

Nu zijn we al heel dicht bij het begrip ‘ritueel’. Verwar het begrip niet met ‘gewoonte’. Er is wel het vaste patroon maar met rituelen maken mensen elkaar iets duidelijk. Meer dan met je woorden kunt uitdrukken en daarom horen er vaak ook voorwerpen of gebaren bij, benaderen ze daarin sterk dans of  theater.
Alvast iets moois: bij al die vele volkeren die elkaar soms al te letterlijk tegen het lijf lopen is hun verschillende zin voor eigen rituelen makkelijker dan hun taal of zeden overdraagbaar, en daardoor voor iedereen verstaanbaar. Om onder de japanse kerselaars te zitten bij hun korte bloeitijd hoef je echt nog geen japans te kennen om de zin ervan te begrijpen.

Wij hier in de winterse dagen, jij aan de zonkant, we beginnen weer bij de eerste maand. Er komen nog drie koningen langs en we hebben geduld nodig want het is pas laat in april Pasen.
Maar er zijn onze be-woorden, the be-side, niet elke dag een succesnummer van de A-kant maar vaak onvergetelijker en langduriger dan de hit van de dag die nog voor het avond is zijn kracht verloor.
Het licht dat uit de donkerte kruipt.
Het verlangen naar de lente.
De molen van onze kleine rituelen, de veiligheid van de stilte, de kans om steeds weer opnieuw te mogen beginnen.
En dat denken dat elke dag be-denken kan worden.
Het minnen dat in be-minnen zijn menselijkheid vindt.

Ik heb me voorgenomen niemand te citeren in dit stukje, want met eigen woorden leren spreken hoort bij het be-spreken en bij het luisteren dat be-luisteren wordt.
Neem de tijd.