How did we build our homes?

How did we build our homes?
When you stand under a winter sky
where clouds turn and float away,
you know you must live where you’re not afraid to die.

Build walls out of reeds and grass,
dig great pits, hollow out trenches.
Get used to living shoulder to shoulder, day after day.
Home is where they understand you, even when you talk in your sleep.

Put stone next to stone, build your home
on this hard dark dirt,
dig coal and salt out of the pockets of earth.
We all need a roof for our weddings and funerals.

Everyone needs a place they’ll miss—that matters.
Water matters more when you miss it.
If you want someone to blame, it’s not us.
All we did all our lives was build our homes.

Brick by brick, nail by nail, wall by wall.
If you can stop me, then stop me.
But if you don’t want me here,
then you have to tear down my home.

In the sun, far from the emptiness
trees and children will grow.
Dew appears on the leaves after a long night.
We only built to raise the sky higher and higher.

Determining the height,
we filled the language of space with words.
Giving names again to everything,
We called brick brick, nail nail, wall wall.

The voice is given to the strong for singing and to the weak for praying,
A language disappears when no one speaks of love.
Nights are not nights without darkness
Shine over us, black sun, shine on.

Serhiy Zhadan
Translated from the Ukrainian by Virlana Tkacz and Wanda Phipps

Hoe hebben wij onze huizen gebouwd?

Hoe hebben wij onze huizen gebouwd?
Als je onder een winterhemel staat
waar wolken draaien en wegdrijven,
weet je dat je moet leven waar je niet bang bent om te sterven.

Muren bouwen van riet en gras,
graaf grote kuilen, hol loopgraven uit.
Raak eraan gewend om schouder aan schouder te leven, dag na dag.
Thuis is waar ze je begrijpen, zelfs als je praat in je slaap.

Zet steen naast steen, bouw je huis
op deze harde donkere aarde,
Graaf steenkool en zout uit de zakken aarde.
We hebben allemaal een dak nodig voor onze bruiloften en begrafenissen.

Iedereen heeft een plek nodig die ze zullen missen, dat doet er toe.
Water is belangrijker als je het mist.
Als je iemand de schuld wilt geven, zijn wij het niet.
Alles wat we ons hele leven deden was het bouwen van onze huizen.

Steen voor steen, nagel voor nagel, muur na muur.
Als je me kunt stoppen, stop me dan.
Maar als je me hier niet wilt,
dan moet je mijn huis afbreken.

In de zon, ver van de leegte
zullen bomen en kinderen groeien.
Dauw verschijnt op de bladeren na een lange nacht.
We hebben alleen gebouwd om de hemel hoger en hoger te maken.

De hoogte bepalend,
vulden we de taal van de ruimte met woorden.
Alles weer namen gevend,
We noemden baksteen baksteen, spijker spijker, muur muur.

De stem wordt gegeven aan de sterken om te zingen en aan de zwakken om te bidden,
Een taal verdwijnt als niemand meer spreekt van liefde.
Nachten zijn geen nachten zonder duisternis
Schijn over ons, zwarte zon, schijn.

Serhiy Zhadan Oekraine

Як ми будували свої доми?

Як ми будували свої доми?
Коли стоїш під небесами зими,
і небеса розвертаються й відпливають геть,
розумієш, що жити потрібно там, де тебе не лякає смерть.

Будуй стіни з водоростей і трави,
рий вовчі ями й рови.
Звикай жити разом з усіма день при дні.
Батьківщина—це там, де тебе розуміють, коли ти говориш вві сні.

Клади камінь при камені, будуй свій дім,
на глині, на чорноземі твердім,
вибирай у землі з кишень вугілля й сіль.
Кожен повинен мати дах для поминків і весіль.

Потрібно мати місце, якого буде шкода.
Вода чогось варта, якщо це питна вода.
Коли справді шукаєш винних, то це не ми.
Все життя ми будували свої доми.

Брила до брили, цвях по цвяху, стіна до стіни.
Якщо можеш мене спинити, ну то спини.
Але якщо хочеш, щоби мене тут не було,
доведеться крім мене забрати й моє житло.

Поближче до сонця, подалі від пустоти.
Дерева будуть рости, діти будуть рости.
На тютюновому листі виступає роса.
Ми будували так, ніби вивершували небеса.

Мов упорядковували висоту.
Ніби словами наповнювали мову пусту.
Ніби повертали речам імена.
До брили брила, по цвяху цвях, до стіни стіна.

Голос сильним дається для співу, слабким для молитов.
Мова зникає, коли нею не говориться про любов.
Ночі не мають сенсу без темноти.
Світи наді мною, чорне сонце, світи.

HISTORY OF CULTURE AT THE TURN OF THIS CENTURY - Serhiy Zhadan

You will reply today, touching warm letters,
leafing through them in the dark, confusing vowels with consonants,
like a typewriter in an old Warsaw office.
The heavy honeycombs
glisten with gold from which language is spun.
Don't stop, just write,
type over the empty white space, stamp through the black silent trail.
No one will return from ramblings through the long night,
and forgotten snails will die on wet grass.

Central Europe lies under tissue white snow.
I always believed in the lazy movements of Gypsies,
not everyone has inherited this worn coin.
If you look at their passports,
which smell of mustard and saffron,
if you hear their worn-out accordions,
which reek of leather and Arabic spices -
you'd hear them say that when you leave - no matter where you go -
you only create more distance and will never be any closer than you are now;
when the songs of old gramophones die,
a residue seeps out
like tomatoes
from damaged cans.

The overburdened heart of the epoch bursts every morning,
but not behind these doors, not in cities burnt by the sun.
Time passes, but it passes so near that if you
look closely, you can see its heavy warp,
and you whisper overheard sentences
and want someone someday to recognize your voice and say -
this is how the era began,
this is how it turned - awkward, heavy like a munitions truck,
leaving behind dead planets and burnt-out transmitters,
scattering wild ducks in the pond,
that fly off and call louder
than the truckers,
god,
barges.

When choosing your course of studies you should find out
among other things -
if the culture at the turn of this century
has already pressed itself into the veins of your slow arm,
rooted itself in the whorls of your thick hair,
carelessly blown by the wind,
and tousled by fingers
like streams of warm water in a basin,
like colored clay beads over cups and ashtrays,
like a vast autumn sky
over a cornfield. 

GESCHIEDENIS VAN DE CULTUUR AAN HET BEGIN VAN DEZE EEUW Serhiy Zhadan

Je zult vandaag antwoorden, warme brieven aanraken,
ze doorbladeren in het donker, klinkers verwarren met medeklinkers,
zoals een typemachine in een oud Warschau's kantoor.
De zware honingraten
glinsteren van goud waaruit taal wordt gesponnen.
Niet stoppen, gewoon schrijven,
typ over de lege witte ruimte, stamp door het zwarte stille spoor.
Niemand zal terugkeren van de omzwervingen door de lange nacht,
en vergeten slakken zullen sterven op nat gras.

Midden-Europa ligt onder weefselwitte sneeuw.
Ik heb altijd geloofd in de luie bewegingen van zigeuners,
maar niet iedereen heeft deze versleten munt geërfd.
Als je naar hun paspoorten kijkt,
die ruiken naar mosterd en saffraan,
als je hun versleten accordeons hoort,
die ruiken naar leer en Arabische kruiden…
zou je ze horen zeggen dat als je weggaat - waar je ook heen gaat -
je alleen maar meer afstand creëert en nooit dichterbij zult zijn dan je nu bent;
wanneer de liedjes van oude grammofoons sterven,
sijpelt er een residu uit
zoals tomaten
uit beschadigde blikken.

Het overbelaste hart van het tijdperk barst elke morgen,
maar niet achter deze deuren, niet in steden verbrand door de zon.
De tijd gaat voorbij, maar zo dichtbij dat als je
goed kijkt, je zijn zware kromming kunt zien,
en je fluistert afgeluisterde zinnen
en wil dat iemand op een dag je stem herkent en zegt -
dit is hoe het tijdperk begon,
dit is hoe het veranderde - onhandig, zwaar als een vrachtwagen met munitie,
dode planeten en uitgebrande zenders achterlatend,
verstrooiing van wilde eenden in de vijver,
die wegvliegen en luider roepen
dan de truckers,
god,
aken.

Bij het kiezen van je studie moet je uitvinden
onder andere -
of de cultuur van het begin van deze eeuw
zich al in de aderen van je trage arm heeft geperst,
zich heeft geworteld in de krullen van je dikke haar,
achteloos geblazen door de wind,
en door de vingers gekamd
als stromen warm water in een bekken,
als gekleurde kleikralen over kopjes en asbakken,
als een uitgestrekte herfstlucht
boven een korenveld.

FUNERAL ORCHESTRA

Stories connected with murders, knife wounds,
suicides, botched abortions, in general –
stories connected with crimes interest
people because they’re parables, in these stories
men are manly and dutiful while children
braid roses of the lord’s omniscience
into their hair. In these stories
death always runs ahead, wanting to see
how it all ends, many people like the fact
that in these stories death begins in life
so you can glance into its adolescent
face.

In such stories sooner or later there appear musicians
who play funeral marches, they jump out of a dilapidated
bus onto the grounds of the cemetery and pull out
bagpipes, trombones and hunter’s horns from under their coats, roll out
drums and hurdy-gurdies and blow great cemetery jazz
over the deceased, the bloody unrestrained music of despair
and disobedience, heart-wrenching gangster melodies, melodies of old
tunes popular with sailors and prostitutes,
and then everyone who came to see the deceased on his last
journey starts to breathe easier, because these are the rules,
this is the ritual, or something like that, in a word
they’re not afraid of the dead – but of becoming one of them.

Also, as a rule, there are women in these stories,
they deserve a separate discussion – those
forty-year-old women who still display
the passion and indecisiveness of seventeen-year-old girls,
they cry about every senseless life spent on such
trivialities as love and faith, they remember how
the great depression began in our country
and still whisper the words
that were said to them in parting:

 everything is OK, girl, drugs won’t help me now
    I want to love you more than you want to have children
    life has not stopped, as we assumed, see – in the morning
    couriers will arrive from the train station and lovers will part on the stairs as usual,
    I will stay with you, watch
    when praying mantises sit in your palm and move over your
    sleeping body, send them patience, heavens,
    on their journey without end.

BEGRAFENISORKEST

Verhalen in verband met moorden, messteken,
zelfmoorden, mislukte abortussen, in het algemeen -
verhalen die verband houden met misdaden interesseren
mensen omdat het parabels zijn, in deze verhalen
zijn mannen mannelijk en plichtsgetrouw terwijl kinderen
rozen vlechten van de alwetendheid van de Heer
in hun haar. In deze verhalen
loopt de dood altijd vooruit, om te zien
hoe het allemaal afloopt, veel mensen houden van het feit
dat in deze verhalen de dood begint in het leven
zodat je een blik kunt werpen op zijn adolescenten-
gezicht.

In zulke verhalen verschijnen vroeg of laat muzikanten
die begrafenismarsen spelen, ze springen uit een aftandse
bus op het terrein van de begraafplaats en trekken
doedelzakken, trombones en jachthoorns onder hun jassen vandaan, rollen
trommels en draailieren en blazen grote kerkhof jazz
over de overledenen, de bloedige ongeremde muziek van wanhoop
en ongehoorzaamheid, hartverscheurende gangstermelodieën, melodieën van oude
melodieën populair bij zeelieden en prostituees,
en dan iedereen die kwam om de overledene te zien op zijn laatste
dag begint makkelijker te ademen, want dit zijn de regels,
dit is het ritueel, of iets dergelijks, in één woord
ze zijn niet bang voor de doden - maar wel om één van hen te worden.

In de regel zijn er ook vrouwen in deze verhalen,
ze verdienen een aparte discussie - die
veertig jaar oude vrouwen die nog steeds
de passie en besluiteloosheid van zeventienjarige meisjes vertonen,
ze huilen over elk zinloos leven besteed aan zulke
trivialiteiten als liefde en geloof, ze herinneren zich hoe
de grote depressie in ons land begon
en fluisteren nog steeds de woorden
die tegen hen werden gezegd bij het afscheid:

    alles is in orde, meisje, drugs zullen me nu niet helpen
    ik wil meer van je houden dan dat jij kinderen wilt krijgen
    het leven is niet gestopt, zoals we veronderstelden, zie - in de ochtend
    zullen koeriers aankomen van het treinstation en geliefden zullen vertrekken op de         
    trappen zoals gewoonlijk,
    Ik zal bij je blijven, kijken
    wanneer bidsprinkhanen in je handpalm zitten en over je
    slapend lichaam bewegen, stuur ze geduld, hemel,
    op hun reis zonder einde.

‘A Rock-Star’-Poet wordt hij genoemd, Serhiy Zhadan, (geboren 23 augustus 1974) is een Oekraïense schrijver, vertaler en musicus. Asymptote, het tijdschrift voor literatuur in vertaling, noemde hem de ‘Rock-Star Poet’, als erkenning voor zijn productie – meer dan twee dozijn romans en dichtbundels – en zijn weigering om te knielen en de Russische vlag te kussen tijdens een pro-Kyiv demonstratie op het Vrijheidsplein in de stad Kharkiv. Vanuit de Engelse vertaling van John Hennessy en Ostap Kin, een voorlopige vertaling in het Nederlands.

So I'll Talk About it- Serhiy Zhadan

    So I’ll talk about it:
    about the green eye of a demon in the colorful sky.
    An eye that watches from the sidelines of a child’s sleep.
    The eye of a misfit whose excitement replaces fear.

    Everything started with music,
    with scars left by songs
    heard at fall weddings with other kids my age.

    The adults who made music.
    Adulthood defined by this—the ability to play music.
    As if some new note, responsible for happiness,
    appears in the voice,
    as if this knack is innate in men:
    to be both hunter and singer.

    Music is the caramel breath of women,
    tobacco-scented hair of men who gloomily
    prepare for a knife-fight with the demon
    who has just crashed the wedding.

    Music beyond the cemetery wall.
    Flowers that grow from women’s pockets,
    schoolchildren who peek into the chambers of death.

    The most beaten paths lead to the cemetery and water.
    You hide only the most precious things in the soil—
    the weapon that ripens with wrath,
    porcelain hearts of parents that will chime
    like the songs of a school choir.

    I’ll talk about it—
    about the wind instruments of anxiety,
    about the wedding ceremony as memorable
    as entering Jerusalem.

    Set the broken psalmic rhythm of rain
    beneath your heart.
    Men that dance the way they quench
    steppe-fire with their boots.
    Women that hold onto their men in dance
    like they don’t want to let them go to war.

    Eastern Ukraine, the end of the second millennium.
    The world is brimming with music and fire.
    In the darkness flying fish and singing animals give voice.

    In the meantime, almost everyone who got married then has died.
    In the meantime, the parents of people my age have died.
    In the meantime, most heroes have died.
    The sky unfolds, as bitter as it is in Gogol’s novellas.
    Echoing, the singing of people who gather the harvest.
    Echoing, the music of those who cart stones from the field.
    Echoing, it doesn’t stop.

Dus zal ik erover praten  Serhiy Zhadan

Dus ik zal er over praten:
    over het groene oog van een demon in de kleurrijke lucht.
    Een oog dat toekijkt vanaf de zijlijn van een kinderslaap.
    Het oog van een buitenbeentje wiens opwinding de angst vervangt.

    Alles begon met muziek,
    met littekens achtergelaten door liedjes
    gehoord op herfst bruiloften met andere kinderen van mijn leeftijd.

    De volwassenen die muziek maakten.
    Volwassenheid gedefinieerd door dit - het vermogen muziek te spelen.
    Alsof een nieuwe noot, verantwoordelijk voor geluk,
    verschijnt in de stem,
    alsof deze vaardigheid aangeboren is bij mannen:
    om zowel jager als zanger te zijn.

    Muziek is de karamel-adem van vrouwen,
    naar tabak ruikend haar van mannen die zich somber
    voorbereiden op een messengevecht met de demon
    die net de bruiloft heeft verpest.

    Muziek voorbij de kerkhofmuur.
    Bloemen die groeien uit de zakken van vrouwen,
    schoolkinderen die gluren in de kamers van de dood.

    De meest platgetreden paden leiden naar het kerkhof en water.
    Je verbergt alleen de meest kostbare dingen in de grond-
    het wapen dat rijpt met toorn,
    porseleinen harten van ouders die zullen klinken
    als de liederen van een schoolkoor.

    Ik zal er over praten-
    over de blaasinstrumenten van angst,
    over de huwelijksceremonie zo gedenkwaardig
    als het binnengaan in Jeruzalem.

    Zet het gebroken psalmische ritme van regen
    onder je hart.
    Mannen die dansen zoals ze blussen
    steppevuur doven met hun laarzen.
    Vrouwen die hun mannen vasthouden in de dans
    alsof ze hen niet ten oorlog willen laten gaan.

    Oost Oekraïne, het einde van het tweede millennium.
    De wereld bruist van muziek en vuur.
    In de duisternis geven vliegende vissen en zingende dieren een stem.

    Intussen is bijna iedereen die toen trouwde gestorven.
    Intussen zijn de ouders van mensen van mijn leeftijd gestorven.
    Intussen zijn de meeste helden gestorven.
    De hemel ontvouwt zich, net zo bitter als in Gogol's novellen.
    Echoënd, het gezang van mensen die de oogst binnenhalen.
    Echoënd, de muziek van hen die stenen van het veld karren.
    Echoënd, het houdt niet op.

In Kiev was het atelier van Aleksandra Ekster een verzamelplaats voor schilders, dichters en intellectuelen. Ekster was in Parijs geweest waar ze Picasso en Braque ontmoette. Ze volgde de laatste trends in kubisme en futurisme. Haar schilderijen kenmerken zich door felle kleuren en versimpelde vormen.(Kunstvensters)

"They buried their son last winter"  Serhiy Zhadan

They buried their son last winter.
Strange weather for winter—rain, thunder.
They buried him quietly—everybody’s busy.
Who did he fight for? I asked. We don’t know, they say.
He fought for someone, they say, but who—who knows?
Will it change anything, they say, what’s the point now?
I would have asked him myself, but now—there’s no need.
And he wouldn’t reply—he was buried without his head.

It’s the third year of war; they’re repairing the bridges.
I know so many things about you, but who’d listen?
I know, for example, the song you used to sing.
I know your sister. I always had a thing for her.
I know what you were afraid of, and why, even.
Who you met that winter, what you told him.
The sky gleams, full of ashes, every night now.
You always played for a neighboring school.
But who did you fight for?

To come here every year, to weed dry grass.
To dig the earth every year—heavy, lifeless.
To see the calm after tragedy every year.
To insist you didn’t shoot at us, at your people.
The birds disappear behind waves of rain.
To ask forgiveness for your sins.
But what do I know about your sins?
To beg the rain to finally stop.
It’s easier for birds, who know nothing of salvation, the soul. 

"Afgelopen winter hebben ze hun zoon begraven"  Serhiy Zhadan

Ze hebben afgelopen winter hun zoon begraven.
Raar weer voor een winter, regen, donder.
Ze begroeven hem stilletjes - iedereen heeft het druk.
Voor wie heeft hij gevochten? vroeg ik. Dat weten we niet, zeggen ze.
Hij vocht voor iemand, zeggen ze, maar wie - wie weet?
Zal het iets veranderen, zeggen ze, wat is het punt nu?
Ik zou het hem zelf gevraagd hebben, maar nu - is dat niet nodig.
En hij zou niet antwoorden, hij was zonder hoofd begraven.

Het is het derde oorlogsjaar, ze repareren de bruggen.
Ik weet zoveel over je, maar wie luistert er?
Ik ken, bijvoorbeeld, het liedje dat je altijd zong.
Ik ken je zus. Ik heb altijd iets voor haar gehad.
Ik weet waar je bang voor was, en zelfs waarom.
Wie je die winter ontmoette, wat je hem vertelde.
De hemel schittert, vol as, elke nacht nu.
Je speelde altijd voor een naburige school.
Maar voor wie heb je gevochten?

Om hier elk jaar te komen, om droog gras te wieden.
Om elk jaar de aarde om te spitten - zwaar, levenloos.
Om de rust te zien na een tragedie, elk jaar.
Om vol te houden dat je niet op ons schoot, op je volk.
De vogels verdwijnen achter golven van regen.
Om vergeving te vragen voor je zonden.
Maar wat weet ik van je zonden?
Om te smeken dat de regen eindelijk ophoudt.
Het is makkelijker voor vogels, die niets weten van verlossing, de ziel. 

Meer over de dichter:

https://www.newyorker.com/books/page-turner/the-bard-of-eastern-ukraine-where-things-are-falling-apart