Philip Guston bracht een unieke combinatie van morele intensiteit en indringende zelfreflectie in zijn kunst. Hij was de jongste van zeven kinderen, geboren als kind van joodse immigranten uit Odessa in 1913 in Montreal, Canada. Guston – wiens oorspronkelijke achternaam Goldstein was – verhuisde als kind met zijn familie naar Los Angeles. Nadat hij getuige was geweest van zijn vaders depressie en hem had gevonden na zijn zelfmoord, trok de jonge Guston zich terug op een plek van letterlijke isolatie – een kast verlicht door een enkele gloeilamp – en begon een levenslange carrière in de kunst door een intense betrokkenheid met cartoons van eigen vinding. De gloeilamp werd later een overheersend beeld in Gustons volwassen werk. Op de Manual Arts High School in Los Angeles ontmoette Guston Jackson Pollock en werd hij met hem bevriend. (Hauser & Wirth)

Guston’s first precocious work, ‘Mother and Child,’ was completed when he was only 17 years of age. Influenced by the social and political landscape of the 1930s, his earliest works evoked the stylized forms of Giorgio de Chirico and Pablo Picasso, social realist motifs of the Mexican muralists, and classical properties of Italian Renaissance frescoes of Piero della Francesca and Masaccio that he had seen only in reproduction. Painted in Mexico with another young artist, the huge fresco ‘The Struggle Against War and Fascism’ drew national attention in the US. Guston’s success continued in the WPA, a Depression-era government program that commissioned American artists to create murals in public buildings. While not widely known today, the young artist’s early experiences as a mural painter allowed a development of narrative and scale that he would draw upon in his late figurative work. (ibidem)

In het begin van de jaren veertig, toen het WPA-programma ten einde liep, vond Guston werk als docent aan universiteiten in het Midwesten van de Verenigde Staten. In zijn atelier werkte hij met olieverf aan schilderijen die persoonlijker en kleinschaliger waren, met de nadruk op portretten en allegorieën, zoals ‘Martial Memory’ en ‘If This Be Not I’. Zijn eerste solotentoonstelling in Iowa werd goed ontvangen, en binnen een paar jaar kreeg hij zijn eerste solotentoonstelling in New York City aangeboden. Guston kreeg een Prix de Rome, waardoor hij het onderwijs kon verlaten en een jaar in Italië kon doorbrengen, waar hij de Italiaanse meesters van wie hij hield uit de eerste hand bestudeerde.

By time he had finished ‘The Tormentors,’ Guston’s move to abstraction was all but complete. On his return from Italy, he continued dividing his time between the artists’ colony of Woodstock in Upstate New York and New York City, which was then emerging as the center of the postwar art world. He rented a studio on 10th Street, where abstract expressionists Jackson Pollock, Willem de Kooning, and Mark Rothko also worked. (ibidem) 

Zijn abstracte schilderijen en tekeningen zijn het resultaat van een intense bijna spontane zoektocht. Als je bovenstaande namen leest dan weet je dat ook dat gezelschap een dankbare bron van een nieuwe eigen verbeeldende taal is geworden. Er is ook de Europese literatuur en de invloed van de existentiële filosofie met namen als Kierkegaard, Kafka en Sartre. Guston is een van de mensen die de Sidney Janis Gallery verlaat in 1962 als protest tegen de Pop Art tentoonstelling die duidelijk de verschuiving naar de commercialisering van kunst als doel had. In 1962 krijgt hij een overzichtstentoonstelling in het Solomon R. Guggenheim Museum in New York.

Although Guston’s career began and ended with figurative painting, for sixteen years he devoted himself wholly to abstraction. His work of this period is relatively modest in scale when compared to that of his Abstract Expressionist peers. He applied paint in short, thick strokes using small brushes and pigments specially ground to achieve a creamy appearance, working very close to the canvas, often without a predetermined plan. “The desire for direct expression became so strong that even the interval necessary to reach back to the palette beside me became too long,” he said. “… I forced myself to paint the entire work without stepping back to look at it.” (Moma)

The 1960s was a period of great social upheaval in the United States, characterized by assassinations and violence, by civil rights and anti-war protests. ‘When the 1960s came along I was feeling split, schizophrenic,’ Guston later said. ‘The war, what was happening to America, the brutality of the world. What kind of man am I, sitting at home, reading magazines, going into frustrated fury about everything—and then going into my studio to adjust a red to a blue?’(Hauser & Wirth)

Solid masses of thick color have been bonded together, without overlapping, within an enveloping atmosphere. Forms of violet-blue, light green, and salmon red are shot through with black pigment, graying the palette and adding weight to the image. An opposing sense of transience, however, is created by the loose white strokes surrounding the more solid mass of the interwoven colors. This duality becomes evident in other abstractions by the artist, who sought to present the extremes found in nature and within himself: oppositions of motion and rest, closed and open, solid and fragile, enduring and transitory.(The Philips Collection)

Tegen 1968 had Guston de abstractie helemaal achter zich gelaten en herontdekte hij de verhalende kracht die hij als jongeman had gekend in zijn muurschilderingen en vroege figuratieve werken, nieuw geïnformeerd door een schilderkunstige sensibiliteit gesmeed in de abstractie. Deze bevrijding leidde tot de meest productieve periode van zijn creatieve leven.

Hij begon met het onderzoeken van gewone voorwerpen en ontwikkelde een persoonlijk lexicon van gloeilampen, boeken, klokken, steden, spijkers in hout, sigaretten en schoenen. In de grotere werken die volgden, introduceerde hij surrealistische motieven, waarbij hij zijn nieuwe wereld bevolkte met vreemde, gekapte figuren (The Hooded) in cartooneske vorm. Deels waren ze verwant aan de Ku Klux Klan, een Amerikaanse blanke supremacistische groepering met een lange geschiedenis van lynchen en racistisch geweld. Niet alleen kwaadaardig, maar ook kwetsbaar en zelfs humoristisch, kunnen de capuchons ook gezien worden als representatie van de maskers die we in het openbaar dragen, de tegenstrijdigheden van de menselijke natuur, en de kunstenaar zelf, zoals in ‘The Studio’. (Hauser & Wirth)

Het waren deze voorstellingen die aanleiding gaven tot het uitstellen van een grote overzichtstentoonstelling in 2021. Dat uitstel veroorzaakte een golf van protesten zeker vanuit kunstenaarskant.

In the strange debate that has played out following this panicked decision, commentators have rushed to reassert Guston’s political credentials, both as someone who had experienced ethnic persecution himself and fought against racism in his work, arguing that his paintings of the cartoonish, white-hooded figures of Ku Klux Klansmen that the artist made at the end of the 1960s should be seen, not hidden, precisely because of their relevance to the politics of anti-racism in 2020. (ArtReview Okt 2020)

Of je het nu ‘abstract expressionisme’ gaat noemen of ‘dat-kan-iedereen’ als bekende slogan die veelvuldig opklonk toen hij in 1970 zijn laat figuratief werk toonde maakt niet veel uit. In de bijlage van Hauser& Wirth vond ik een treffende en naar mijn mening erg afdoende redenering:

Guston’s late figurative paintings were rejected by the art world when first shown in 1970. Despite the growing excitement of younger painters, the art of his last years remained largely misunderstood until after his death in 1980. 

An inspiring teacher, Guston often talked to his students about how crucial an approach of doubt and self-questioning was to his creative process, wherever it might lead. ‘Some of you may wonder, why all these changes,’ he told a group of art students, ‘It’s taken me many years, but I’ve come to the conclusion that the only ‘technique’ one can really learn is the capacity to be able to change.’ 

Guston’s work underwent a radical reappraisal following a traveling retrospective that opened three weeks before his death, at the San Francisco Museum of Modern Art. Other retrospective and solo exhibitions in the United States, Europe, and Australia have followed in the ensuing years. Today, Philip Guston’s paintings and drawings are considered among the most important art of the twentieth century.

Te bezoeken:

Philip Guston: About the Artist

https://www.nga.gov/exhibitions/2023/philip-guston-now.html