Edward H. Potthast: liefde voor het lichtende

Om in de omgeving van mijn zomers onderwerp te komen kun je hier, terwijl je leest, naar de zee luisteren terwijl de onderwerpen van het werk dat ik wil belichten hoorbaar zijn.
Ook het gehoor wil wat.
Onderaan de zee zonder al te veel menselijke aanwezigheid. Alleen water, heel ver enkele meeuwen. En helemaal beneden de zee in grootbeeld.
In het midden het zichtbare:
Werk van Edward Henry Potthast. (1857-1927)
Helemaal onderaan dertig minuten schoonheid: een verzameling van een leven waar de liefde voor het lichtende een herkenning was.

(kinderen en hun gevolg aan zee, 6’33”)

Potthast made his first trip to Europe in 1881. After a visit to Antwerp, where he studied with Polydore Beaufaux and Charles Verlat, Potthast proceeded to Munich perhaps on a visit that had been prearranged with Noble, who was also in Munich in the early 1880s. Munich and its Royal Academy strongly had long been a destination for Cincinnati artists. Potthast and Noble had been preceded by fellow Cincinnatians John Henry Twachtman, Robert Blum, Joseph De Camp, and Frank Duveneck, who alternately taught in Munich and Cincinnati. At the Royal Academy, Potthast studied with the American-born instructor Carl Marr (von Marr, after 1909), who was known for his adroit handling of light and shadow in realistically rendered works. Potthast completed his European tour with a visit to Paris, where he studied for about a month and a half at the Academie Julian.

After his move to New York, Potthast made scenes of people enjoying leisurely holidays at the beach and rocky harbor views his specialty. He spent summer months in any one of a number of seaside art colonies, including Gloucester, Rockport and Cape Cod in Massachusetts, and Ogunquit and Monhegan Island, Maine. Such was his love of the beach that, when he resided in New York, he would journey out on fair days to Coney Island or Far Rockaway with his easel, paintbox, and a few panels.

Potthast never married. He was an extremely private person, though he was close to his nephew and namesake, Edward Henry Potthast II (1880-1941), who also was an artist. Potthast died alone in his New York studio on March 9, 1927.

Er wordt makkelijk gezwaaid met de uitdrukking ‘ode aan het licht’ als men het over ‘impressionisme’ heeft (of post impressionisme)
Bekijk het werk van de Amerikaan Edward Henry Potthast (1857-1927) dan wordt het duidelijk dat ‘licht’ wel een aparte energie is, een resultaat van een proces, maar dat het zonder het ‘lichtgevende’ en het ‘licht nemende’ niet waarneembaar is.
Het lichtgevende, de bron van waaruit het dagelijkse licht afkomstig is, de zon, maan, sterren, maar net zo goed de voorwerpen, mensen, landschappen zelf kunnen een ‘lichtend’ karakter hebben. Niet alleen door een externe bron, maar ook door een innerlijke bron, een betekenis-bron zou ik het kunnen noemen, het licht nemende vanuit het onderwerp, de beweging, de verhouding, het standpunt.
Tenslotte is het de waarnemer, de kijker, die ondanks alle goede en kundige bedoeling van de kunstenaar, voor het ‘licht in de ogen’ moet zorgen. In het oude testament klaagt de psalmist al: ze hebben ogen, maar ze zien geen steek.

Licht krijgt een dynamische betekenis: beweging. Loskomen uit het tijdstip.
Dat heeft deze, bij ons nog vrij onbekende kunstenaar, Edward Henry Potthast goed begrepen. Vaak ontleent men een zekere ‘stilstand’, een ‘meditatieve’ eigenschap aan een visueel kunstwerk. Het bevriest de tijd, centreert zich op een ‘pris de vue’ dat door de keuze van de kunstenaar miljoenen andere gezichtspunten uitsluit. Het wordt dan het 1/60ste tot 1/6000ste van een seconde, bekend in de fotografie.
Met opzet heb ik hier de mooie stereo-BBC-opnames uit hun geluidsarchief gebruikt. Ze verlopen in enkele minuten, maar de atmosfeer wordt door de luisteraar onmiddellijk vergeleken met zijn/haar eigen ervaringen, ver of dichtbij.

De kinderen aan zee van de schilder -ze hebben de leeftijd van mijn ouders als ik de tijd laat meespelen waarin ze geschilderd zijn- ontsnappen aan het moment. Ze dringen in ons collectief geheugen binnen, en terwijl je luistert zie je je eigen beelden ver of dichtbij waar je of als kind of met kinderen aan de zee was.(of wilde zijn)

Ik denk dat de kunstenaar zijn werk met dezelfde intenties heeft gemaakt: niet alleen de herinnering maar het blijvend genieten van deze ontmoetingen voorop heeft gesteld, een weghalen uit het moment omdat ze net dat lichtende bezitten waarin de beweging van de aanwezigen en het landschap zich op één seconde lijkt toe te spitsen maar door de uitwerking ervan ons samenbrengt in een gemeenschappelijke tijd waarin we kind waren, kinderen hadden, of ervaarden geen kind meer te zijn, of…
Dat is nu net ‘het lichtende’. Niet alleen de zon of andere bronnen, maar de herkenning, het meevoelen, het genieten licht op, verbindt ons met de doeken van deze intense schilder.

De ‘impressie’ waaraan het impressionisme zijn (spot)naam ontleent moet je begrijpen als een moment dat zowel naar het verleden als naar de toekomst onze emoties aanspreekt. Wellicht is het een zeldzame poort die tot dit vreemde land toegang biedt. Niet het losgerukte moment, maar een verhaal dat tijdloos is geworden en daardoor nieuwe generaties blijft aanspreken, kinderen die zich verzamelen op de rand van het water. Alsof ze nooit zijn weg geweest.