Een kleine wandeling door het trappenhuis. Op weg naar, terugkomend van. Op dit ogenblik is dat niet ver, maar ook in je eigen huis kun je wondere wandelingen maken.

Een deur op een kier. Lange streep licht verraadt een kamer. Ik droomde vaak van een huis met talrijke nog niet ontdekte kamers. Misschien kijken mensen daarom graag naar programma’s over huizen die op een koper wachten. Het decor voor onuitgesproken intimiteit, verlatenheid, verwachtingen, de jaarlijkse feestdagen, een nacht met de geliefde(n). De andere wereld.

Hier ben je voor buiten nog onzichtbaar: het daglicht probeert binnen te dringen, maar jij bepaalt of je het licht laat binnenstromen. Dat is een veilig gevoel. De gretigheid waarmee je de gordijnen openschoof is wellicht met de jaren vertraagd. In het dwingende vertikale van het huis hou je graag de voorbije nacht in het horizontale van de liggende. Het licht komt nog gefilterd door de overgordijnen, daarna door de motieven op de glasgordijnen.

Naarmate het seizoen is dit de tijd om te luisteren naar de buitenwereld. Herinner je de regen die tegen de ramen striemt? Nare dromen weg gewassen of het spijt van onuitgevoerde plannen, het oude gevoel dat hier je niets kan overkomen -elk huis heeft zijn moederlijke binnenkant- of toch dat jongensachtige waarin de natte straten in een regenwoud veranderd zijn en jij weldra in de warme buik van de school zult vertellen over die barre tocht net voor het voltooide deelwoord ‘gedagdroomd’ moet ingeoefend worden.

In het daglicht zie je elke morgen degenen die uit het verdwijnen met hun nieuwe aanwezigheid toch weer in dit leven zijn binnengedruppeld, traagjes zoals water uit de grotgewelven van het verleden, traagjes maar diep. Ouder geworden kom je naderbij. Schonken zij je een kindertijd, je deelt nu de ouderdom en je leert het spijt over zoveel dat onuitgesproken bleef, inruilen voor hun woordeloze versmelting met de mysteries van dit bestaan, hier in dit huis verenigd met het gemis maar ook met hun onuitspreekbare verbinding met onze pogingen hen dagelijks terug te vinden. Alsof zij schrijven met het zonlicht op de overloop.

Ook het verre verleden is er in diverse vormen aanwezig: de bibliotheek, de prenten die na hun reizen door vroegere huizen hierboven zijn beland. Een jasje en een kleed wachtend tot het lichaam aan het nieuwe seizoen is gewend. Ze kaderen beiden het menselijk lijf, hebben hun herinneringen en steeds weer toekomst. Of ze dialogeren? Natuurlijk. Of dachten wij met onze traag ontwikkelde taal het alleenrecht op verbindingen te hebben? Toevallig zijn ze van Italiaanse origine, met zo’n 500 jaar verschil, een peulschil in het rijk der ideeën.

Bij deze droogzonnige dagen schrijft het licht milde letters op de hoge binnenmuren. Tekent de trapleuning in schaduw waarlangs enkele generaties in verschillende tempi zijn opgeklommen naar de nacht of daalden, de dagen tegemoet. Mocht je de treden optellen dan stegen uit de huizen wolkenladders waarboven wij als oude vogels onze nesten zouden bouwen om samen met al de vroegeren met eeuwige vergunnig neer te kijken op die na ons kwamen.

Trappen kregen in huizen van voor de (2de) wereldoorlog nog veel ruimte. Uit welke kamer je ook naar boven of beneden wil, het mankeert niet aan perspectief. Ganymedes wordt er door zijn arend naar de godenberg gebracht, ets op doek naar een schilderij van Eustache Le Sueur. Er is ruimte voor verschillende vluchten. Gedachtenvluchten: of op weg naar de wereld buiten, of op zoek naar rust binnen. Onder Ganymedes een grafplaatje van vaders vader.

En er was vandaag nog een tragische vlucht: kijk naar de afdruk van de botsende duif op het glas. Vogels zijn thuis in de tuin, worden ook van voedsel en nestkastjes voorzien. Duiven, eksters, musjes, meesjes, en helaas dit jaar geen merel. Was het licht te fel, een plotse spiegeling? Wel vonden we geen lichaam van deze ongelukkige Sanctus Spiritus. We veronderstellen dus dat hij/zij weer de luchten kon kiezen. Of was het een duidelijke raadgeving: verlaat niet te vlug jullie hok, vleugelloze tweepotigen.

Een kleine wandeling door het trappenhuis. Loop zelf maar eens enkele kamers in en uit, kijk naar het licht, luister naar herinneringen of spreek zonder vrees met verwachtingen. De muren die ons nu veilig omgeven dragen hun sporen van het verre en/of nabije verleden. Een voorwerp, een foto, een jas, een briefje, tekens van leven verzameld of achtergebleven.

Je zou een bescheiden lofzang op de leuning kunnen maken. Zonder haar wordt het klimmen -met het klimmen van jaren- een stuk moeilijker. De huis-genoten als leuning. Een mooi woord, huisgenoten. Soms hoor ik stemmen van voorouders dan weer stemmen van de nakomenden en wij, een beetje bang, maar ook glimlachend, gaan de trappen op en af. We zijn niet alleen. Nu en dan staan we stil en kijken we naar buiten. Het kind hieronder wordt dinsdag 20! Op enige afstand zingen wij: lang, lang zal ze leven. In de gloria.

‘Als schrijvend wezen is het goed over je eigen ‘vak’ na te denken. Dat deed in 1982 ook Nederlands auteur Cornelis Verhoeven (1928-2001) met een aantal geschriften die hij met ‘beschouwingen over ‘de inval en het oeuvre’ onder de noemer ‘Weerloos denken’ verzamelde.
‘Alle stukken gaan over een manier van denken en schrijven die voor voor de auteur onvermijdelijk en onmisbaar is geworden, maar die de lezer tot niets verplicht en zelfs niet het zachte geweld van een didaktische benadering op hem wil uitoefenen. Niet allleen tegenover een overweldigende werkelijkheid, waarvan het ‘hoe’ even duister is als het ‘dat’ verpletterend, is dit denken weerloos, maar ook tegenover elke andere manier van denken en tegenover elke vorm van dogmatische vanzelfsprekendheid.
Alleen het, eindeloos uitgesteld, oeuvre zou, stel ik mij voor, dwingend en overtuigend kunnen zijn; de inval heeft alles aan zijn weerloosheid te danken.’
Aldus de inleiding.

Natuurlijk wil ik, jaren te laat, dit werk niet bespreken of tegen het historisch licht houden. Een pretentie die op deze paasdag niet alleen misplaatst maar ook ijdel zou zijn, maar, als schrijvend wezen, wilde ik vooral mezelf en wat ik nog met woorden doe, even in zijn licht laten schijnen en wijselijk over de gevolgen van deze confrontatie zwijgen maar de lezende mens verder nieuwsgierig maken naar leven en werk van deze intussen weer wat vergeten auteur en essayist-filosoof die met zijn rijke nalatenschap nog steeds -of weer opnieuw- een ‘woordje’ over deze vreemde tijd kan meespreken.
Daarom heb ik me beperkt met een fragment dat als titel draagt ‘De omweg van het woord’ en waarmee , na de inleiding, dit boek opent nog voor hij aan de eigenlijke hoofdstukken begint.

‘Hij begint met een bekentenis: één keer per jaar zak ik door alles door, zegt hij. En met ‘alles’ bedoelt hij, ‘als vlijtig verbalist’, op de eerste plaats de wereld van woorden.
Ja inderdaad, het ene woord roept het andere op en wat zo ernstig en herhaaldelijk gezegd wordt krijgt volgens de auteur ‘de dichtheid van een ding’.
Hij geeft dan een sprekend voorbeeld waarin het woord welvaart in welzijn zou moeten veranderen, een quote die in de tachtiger jaren wel degelijk thuishoorde, alsof dat ‘welzijn’ iets is of dat kan geraliseerd worden. Meestal bleef het als onderwerp om te kunnen ‘vergaderen’ dienen.
En zo is dat met veel andere woorden, het meest met de duurste, de dikste, de nobelste.
En dan wil ik hem zelf helemaal aan het woord laten en ben ik de geduldige en bewonderende redacteur die zijn ‘omweg van het woord’ hier en daar met een ‘sprekende’ prent probeert te illustreren, in de hoop dat de lezer nadien wellicht iets meer van deze boeiende auteur wil weten. Tijd in overvloed om op zoek te gaan.

‘Blijkbaar is er toch een grens waarboven woorden, hoe dik ook, zoveel aan soortelijk gewicht verliezen dat ze niet meer kunnen afdalen naar een realiteit waaraan hun betekenis nog gecontroleerd zou kunnen worden. Zij houden ergens hoog in de lucht elkaar in stand en vormen een verbaal heelal dat met de werkelijkheid concurreert, of zelfs: zij zuigen alle andere woorden naar hun eigen vacuüm totdat dit samenvalt met de wereld.
De periodieke instorting van die wereld is iets heel anders dan een plotselinge aanval van skepsis, vitaler en meer elementair. Zij heeft eerder te maken met het voorjaar dan met de herfst, meer met Pasen dan met Allerzielen. Onder een korst van nietszeggende woorden en vanzelfsprekend geworden dingen vandaan breekt een elementaire werkelijkheid door. Over die werkelijkheid spreken soms dichters en filosofen; maar zij hebben het in de loop van de eeuwen al zo dikwijls gedaan, dat herhaling van hun woorden een bijdrage lijkt aan het woekerend verbalisme. Er zijn steeds nieuwe woorden nodig om oude ervaringen uit te spreken. En juist bij het uitspreken van elementaire ervaringen dreigt de kitsch. Hierdoor worden zij onuitsprekelijk. De onuitsprekelijkheid van zaken die onze verwondering wekken, is niet een gevolg van een tekort aan woorden, maar van een teveel. Onuitsprekelijk is wat verstikt wordt onder een herhaling van woorden uit het verleden.

De taal zelf is een barriére, het cliché een obstakel. De meest elementaire dingen worden onuitspreekbaar, omdat zij ondergesneeuwd zijn, ingepakt in een laag van gemakkelijk te herhalen woorden die alleen nog verwijzen naar een vroeger gebruik van diezelfde woorden. Juist wat zo goed gezegd is, dat het definitief onder woorden gebracht lijkt te zijn, leent zich alleen nog voor rituele herhaling. Spreken wordt citeren, verwijzen naar nummers in een magazijn. ’Wij betreuren dit ten zeerste’, ’wij zijn diep geschokt’, ’dit is voor ons een bron van grote verheugenis’, zegt de woordvoerder, maar er is niemand meer die bij zulke verklaringen nog aan verdriet of vreugde kan denken.

Om de kitsch te vermijden worden we bijna gedwongen over elementaire ervaringen te zwijgen of erover te spreken in een taal waarin van elke verwijzing naar buiten en naar binnen wordt afgezien. Poëzie moet wel tot een autonome kunst worden. Als er nog een dichter is die over de lente schrijft, moet hij wel schrijven over de poézie over de lente, over dichters die over de lente dichten. Zijn creativiteit wordt een omweg opgestuurd, waarvan nooit iemand is teruggekeerd. Als een aap klimt hij in de papieren bomen van een overbodig oerwoud. Dat gebeurt uit naam van een raffinement dat gebouwd is uit de scherven van veel mislukkingen en verworpen sentiment. Elke argeloze directheid leidt tot kitsch.
Het taboe op de elementaire dingen is bijna tot een vanzelfsprekendheid geworden. Uit vrees voor het sentiment wordt hun bestaan genegeerd, zodat ze zich moeten verschuilen in de tamelijk obscure hoek van het amusement. Verpakt tussen grollen, pikanterie en stuntwerk mag daar ook nog de lente, de moederliefde en het verdriet ter sprake komen. Daarbuiten wordt eindeloos verder geknutseld aan een heelal van woorden over woorden, gestolde lava rond een vulkaan die toch ooit gewerkt moet hebben.

Zelfs het activisme (niet in de Belgische betekenis maar als buitenparlementaire activiteiten om politieke verandering teweeg te brengen, nvdr.), erfgenaam van een aloude grimmige daadkracht, heeft zijn eigen verbalisme ontwikkeld. Weinig uitdrukkingen zijn zo verbalistisch als de duizend maal herhaalde stelling, dat het niet om woorden, maar om daden gaat en dat er eindelijk eens iets moet gebeuren. Er zijn tientallen woorden in omloop gekomen die met een zekere wilskrachtigheid gehanteerd worden, maar die betrekking hebben op daden en gebeurtenissen die nooit hebben plaatsgevonden en ver boven ons vermogen liggen: de maatschappij veranderen, revolutie, progressief beleid, bewust maken en zelfs: opvoeden. (Is er ooit iemand opgevoed?) De zogenaamde mensen van de daad zijn de grootste verbalisten geworden. Voor hen zijn woorden het middel om de illusie in stand te houden dat de wereld volkomen hanteerbaar is, even hanteerbaar als de taal.
Het is een elementair genot en een klein wonder deze wereld te zien instorten, geruisloos als natgeworden karton, naar buiten te kunnen kijken zonder een mist van woorden voor de ogen, een merel te horen zingen zonder aan poëzie te denken, oude dingen nieuw te zien worden zonder een revolutionaire ingreep en zonder begeleidend commentaar. De taal is een omweg naar de sprakeloosheid; als er echt iets gebeurt, hebben we niets te zeggen.’

Uit de omweg van het woord, inleiding van: ‘Weerloos denken, beschouwingen over inval en het oeuvre, Cornelis Verhoeven, Amboboeken Baarn, 1982

Fragment uit de tekst op de achterkant:

’Akademische filosofie lijkt een discussie aan de periferie. Voor zover die de enige vorm van filosofie is die voor vol wordt aangezien, moet er iets mis zijn met de beoefening van de filosofie.’ Een uitspraak die er niet om liegt en die aangeeft waar Cornelis Verhoeven staat. Van ’akademisch gehakketak’ moet hij werkelijk niets hebben, zoals hij ook rigoureus een didactiek van de filosofie afwijst, waar deze pretendeert een systeem van onderwijs te bieden. Kortom, hiermee zij verwezen naar één karakteristiek van Verhoevens denken: zijn anarchisme. Maar dat is het niet alleen. In hoofdstuk 8 (‘Filosofie als vorm van leven’) geeft hij zich als denker werkelijk bloot, waar hij zegt: ‘Ik besef dat voor een tractaat mijn krachten te beperkt zijn en mijn temperatuur te hoog is’. Vervolgens bekent hij zich tot ’de kleine waarheid’ van het essay, dat zoekt en probeert. Vandaar ook dat dit boek iets meedeelt van Plato’s Eros, maar dan wel met inbegrip van de warmbloedigheid die de godheid met deze naam bezat. ‘

Cornelis Verhoeven (1928-2001) was hoogleraar in de antieke wijsbegeerte aan de Universiteit van Amsterdam. Hij werd in 1980 bekroond met de P.C. Hooftprijs voor het essay.

‘Melancholie is een kenmerk van menselijke authenticiteit.’

Het menselijke van de ‘grote verhalen’ kun je met humor beklemtonen zoals het hierbovenstaande prentje van ‘het laatste avondmaal’ waar Jezus aan een lange lege tafel zit en de apostelen boven op schermen aanwezig zijn, een bekend beeld in Corona-tijden.
Met nog steeds stijgende bewondering kijk ik nederig op naar het werk van Marguerite Yourcenar (1903-1987) die in haar opstel ‘Feesten uit de jaarkring’, verzameld in de bundel ‘De tijd, de grote beeldhouwer’ een bijdrage schrijft met als titel ‘Paassequentie: een van de mooiste verhalen.’ (1977)
Ze laat de rituelen en de religieuze betekenis rusten en vertrekt vanuit de menselijke inhoud die we zouden opmerken mocht ze door grote auteurs als Dostojevski en Tolstoj geschreven zijn.
Het menselijk al te menselijk verhaal druk ik graag in mijn bijdrage af. Ik zocht diezelfde ‘menselijkheid’ in de illustraties uit de grote kunstcollecties. Ook hier is er slechts een minderheid die de menselijke invalshoek verkiest boven de religieuze, wat niet betekent dat beide betekenissen elkaar niet kunnen aanvullen.

(Sommige afbeeldingen kun je vergroten door op de onderschriften te klikken)

‘Althans voor een ogenblik laat ik de plechtigheden en het ritueel van de heiligste der christelijke weken rusten en probeer uit de gewijde teksten die in de kerk gelezen worden maar niet altijd begrepen, die elementen te halen die ons diep zouden treffen als we ze tegenkwamen bij Dostojevski, bij Tolstoj, of in ongeacht welke biografie of reportage gewijd aan het leven van een groot mens of een groot slachtoffer. Kortom, het verloop van een van de allermooiste verhalen.

Een haast ironisch voorspel: arme lieden arriveren in de hoofdstad met hun geliefde meester, die bejubeld wordt door hetzelfde gepeupel dat hem weldra zal bespuwen. Een sober feestmaal: een verrader naar wie onder de twaalf aan tafel wordt geraden; een naïeveling die luidkeels zijn aanhankelijkheid betuigt en als eerste zijn moment van zwakte zal kennen; de jongste en meest beminde, die bijna lui tegen de schouder van de meester leunt, omhuld als hij is, wellicht, door de gulden cocon die vaak de jeugd beschermt; de meester, eenzaam door zijn wijsheid en zijn voorkennis te midden van die onwetenden en zwakken, toch nog altijd het beste wat hij gevonden heeft om hem te volgen en zijn werk voort te zetten.

Als de nacht valt, is die meester nog meer alleen in dat hoekje van de boomgaard dat uitziet op de stad waar allen, behalve zijn vijanden, hem vergeten zijn: de eindeloze donkere uren waarin de voorkennis verandert in doodsangst; het slachtoffer dat bidt dat de beproeving die hem wacht hem bespaard mag blijven, maar ook weet dat dit onmogelijk is en dat hij, ’moest hij het overdoen’, dezelfde weg opnieuw zou gaan; ’de eeuwige ziel’ die haar gelofte houdt ’ondanks de eenzame nacht’. (Laat Aragon en Rimbaud ons helpen Marcus en Johannes te begrijpen.) Terwijl hij lijdt, slapen zijn vrienden, niet bij machte de ernst van het moment te beseffen. ’Kun je niet een ogenblik met mij waken?’ Nee, dat kunnen ze niet; ze hebben slaap; en degene die hen roept, weet trouwens heel goed dat er een tijd zal komen waarin die ongelukkigen ook moeten lijden en waken.

De komst van de bende, klaar om de beklaagde te arresteren.
Het heethoofd, dat hem verdedigt op gevaar af de zaken nog erger te maken en dat bijna onmiddellijk terugkrabbelt. De beide gevestigde ordes, de kerkelijke en de wereldlijke, die, toch in verlegenheid gebracht, de beklaagde naar elkaar doorsturen; de eeuwige dialoog tussen begeestering en scepticisme die elkaar aanvullen. ’Al wie de waarheid liefheeft luistert naar mij. — Wat is waarheid?’ De geërgerde hoge ambtenaar, die in deze zaak zijn handen graag in onschuld zou willen wassen en aan de menigte de keuze laat welke gevangene voor het aanstaande feest zal worden vrij gelaten, en de keuze valt natuurlijk op de held van de misdaad en niet op de onschuldige rechtvaardige. De veroordeelde, die bespot, geslagen en gefolterd wordt door een stel potige bruten waarvan er waarschijnlijk verschillende brave huisvaders zijn, goede buren, beste kerels, en die wordt gedwongen de balk van zijn kruishout te slepen, zoals soms in de kampen de gevangenen een schop meesleepten om hun graf te graven. Het groepje vrienden die bij de terechtgestelde zijn gebleven, de vernedering en het gevaar aanvaardend waaraan trouw zich blootstelt. Het geruzie van de bewakers die elkaar de afgedragen plunje betwisten, zoals in oorlogstijd de kameraden van een dode soms ruzie maken om zijn koppel en zijn laarzen.

De liefde die zich openbaart in de vorm van aanbevelingen aan de zijnen, van iemand die tot dan toe te zeer door zijn zending in beslag genomen werd om veel aan hen te denken: stervend geeft hij zijn moeder zijn beste vriend tot zoon. (Zo, in onze dagen, in alle landen, de laatste brieven van veroordeelden of van soldaten die vertrekken voor een opdracht waarvan zij niet zullen terugkeren, vol raadgevingen aangaande het huwelijk van de zus of het pensioen van de oude moeder.) Het gesprek met een gewone misdadiger in wie hij een edel mens heeft herkend; de langdurige doodsstrijd in de zon, in de gure wind, ten aanschouwen van de menigte die langzamerhand uiteengaat omdat er maar geen eind aan komt. De kreet die schijnt te beduiden dat hij, wil alles zijn volbracht, eerst door de staat
van wanhoop heen moet. ’Waarom hebt Gij mij verlaten?’ En over een paar uur zullen die arme lieden voor hun dode de aalmoes krijgen van een graf, en de schildwachten (men hoedt zich voor samenscholingen) zullen slapen bij de muur, zoals daarnet bij de levende in doodsnood de vermoeide schamele gezellen deden.

Wat verder nog? De uren, de dagen, de weken die dan verstrijken tussen rouw en vertrouwen, tussen spookbeeld en God, in de schemerige sfeer waarin niets echt bewezen, bevestigd, overtuigend is, maar vvaarin men de ademtocht van het onverklaarbare voorbij voelt gaan, zoals in van die armzalige rapporten, bestemd voor maatschappijen ter bevordering van de psychische wetenschappen, die des te verwarrender zijn omdat ze tot geen enkele conclusie leiden. Het vroegere meisje van plezier, dat naar het kerkhof is gekomen om te bidden en te wenen en wie zij verloren heeft meent te herkennen in de gedaante van de tuinman. (Kan men een mooiere naam bedenken voor degene die zoveel zaden laat ontkiemen in de menselijke ziel?) En later, wanneer, naar de politierapporten melden, de emoties wat bedaard zijn, de twee leerlingen die langs een weg lopen en worden ingehaald door een sympathieke reiziger: die laat zich overhalen samen te gaan eten in de herberg en verdwijnt wanneer zij bij zichzelf zeggen dat Hij het is. Een van de allermooiste verhalen eindigt met de weerschijn van een Tegenwoordigheid, die veel lijkt op wolken welke nog gekleurd worden door de onder de horizon verdwenen zon.

’Ik zou mij dichter bij jezus voelen als hij niet was gekruisigd maar gefusilleerd’, zei me eens een jonge officier die de Koreaanse oorlog had meegemaakt. Voor hem en voor al degenen die er niet in slagen het wezenlijke terug te vinden onder wat men de bijzaken van het verleden zou kunnen noemen, heb ik het gewaagd het voorgaande te schrijven.’

Uit ‘Feesten van de jaarkring
Marguerite Yourcenar, De tijd, de grote beeldhouwer
Ambo Athenaeum-Polak & Van Gennep, 1985
Vertaling F.C. van de Bilt

https://www.2doc.nl/documentaires/series/2doc/2017/april/de-matthaus-missie.html

Slaapwel, jongens, zei ze dan.
Zij, de twee ‘jongens’, haar grootouders, ook gekend als omi en opi, wensten haar ook een zalige nacht.
Ze zou nog een film bekijken, een beetje in een van haar talrijke boeken lezen, nog even met het vriendje babbelen en met duizend plannen in haar bijna twintigjarig hoofd het licht uitknippen en inslapen.
Als kind had ze op opi’ s werkkamer vaak winkeltje gespeeld, was ze reisbureau geweest, mode-ontwerpster, restaurant-uitbaatster, patissièrre, schoenenverkoopster, om er maar enkele te noemen.
Hij deed zijn schrijfwerk, hoorde haar achter zijn rug twee dure trips naar Venetië verkopen en werd enkele minuten later aangespoord zich ook als klant aan te dienen om professioneel over een cruise op de Nijl ingelicht te worden, vliegtuigreis inclusief.
Soms, bijna tien jaar later, vindt hij nog een briefje uit die tijd: een afrekening met de stempel ‘betaald’ voor een onleesbaar product.

Ietsje ouder zei ze op een avond: ‘O ja, ik ben met een vriendin twee dagen in Venetië volgende week. Alles is geregeld.’
Reservatie, vliegtuigtickets, bus-en boot, er was hard voor gewerkt in een echte winkel en heus Italiaans restaurant, en even voor haar vertrek werden ‘de jongens’ en haar moeder op de hoogte gebracht.
Klopten de rekeningen niet altijd met de werkelijkheid, de ‘jongens’ en moeder staken een handje toe want het kind wilde de wereld zien, en de wereld zien -niet alleen op een scherm- hoorde bij de opvoeding van een vijftien-, zestienjarige.
Frankrijk, Hongarije, Denemarken, Zweden, Spanje, Verenigd Koninkrijk, en het geliefde Italië kwamen aan de beurt. Korte verblijven, uitgekiende goedkope maar deftige hotels, schetsboeken, verhalen, literatuur. ‘De prenten in haar boeken kregen een werkelijke gestalte. De nabije wereld als schoolgebouw.

Vorig jaar september werd een ‘kot’ gehuurd, eerstejaars onder dak. Voor de eerste keer je eigen ‘huisje’ losgekoppeld van het ouderlijk- of grootouderlijk huis. En hoe ze dat inrichtte, rituelen voor een vieruurtje of een laat gezamenlijk etentje, de vriendengroep als nieuwe familie.
Dat jochie dat op een hobbelige stoep in de buggie riep: ‘Omi, de grond wil ons niet!’ Dat mee musea ging bezoeken met opi als er een shop en/of cafetaria aan verbonden was, niet om dadelijk iets te krijgen maar voor het ritueel dat wij ouderwets ‘gezelligheid’ noemen.
Zij is de aanbidster van vieruurtjes, half zesjes, de laat-avond boterham, de vroege hap, als het maar samen kan gebeuren, babbelend, grappend of gewoon vertellend. Gezelschap-gehecht, deze bijna twintigjarige. In dezelfde huiselijkheid wil ze een boekenzaak openen, een gallerij beginnen, een webshop voor dagelijkse kunst-in-doosjes, een film maken, een boek schrijven, een huis kopen, een…Hongerig naar toekomst die inderdaad elke dag moet gemaakt worden.

Vandaag zouden ze met haar en haar vriend naar Parijs zijn vertrokken voor enkele feestelijke dagen ter ere van dat twintigste jaar. Zij, de ‘jongens’ en zij, het nieuwe paar, jaartal 2000-2001. Enkele dagen naar de bekende plaatsen, herhalen wat ze op elfjarige leeftijd al eens mocht meemaken maar nu met dit intieme gezelschap. Oud en Nieuw.
Uitgesteld maar niet verloren, zegden ‘de jongens’. Zij is intussen bij het gezin van haar vriendje ingetrokken. De gulle ouders hebben nu een dochter bij, de twee andere broers een zus. Het gastvrije Hageland in een huis vol boeken. Zij, de moeder en de ‘jongens’, horen en zien haar gelukkig zijn in deze bange ophoktijd.

‘De jongens’, enigszins gewend aan een beetje teruggetrokken leven hebben een wit laken over het balkon van haar slaapkamer gehangen. Pure dankbaarheid voor al de zorgenden tot in het Hageland, voorbeeld dat dadelijk door andere bewoners van hun stille straat werd gevolgd.
Iemand missen is een heilzaam gevoel: de smaak van het voorbije wordt intens herproefd en nog meer naar waarde geschat. Ook haar moeder-huis zal zich completer voelen als ze weer aanwaait, met: mama, zullen we een vieruurtje houden? Het huis van ‘de jongens’ dat door zijn ligging bij het station een beetje haar dagelijks huis was geworden vult gewoon dat moeder-huis aan, zoals het Hageland-huis voor altijd bij ‘thuis’ zal blijven horen, een leuke soap van waaruit het wel en wee van de toekomst kan bemeesterd worden.

In de leegte is er verdriet voor het voorbije. Maar ook het besef van hoe goed ze het samen hadden, hoe intens verbonden ze waren. In de leegte is er plaats voor herinneringen maar ook voor plannen, een goede combinatie. Eer de smaken van het voorbije, ook die zuur of wrang smaakten want ze zullen zachtjes verdampen in de nog onbekende smaken van wat ons toekomt.
De stilte in de straten brengt tijd mee om verlies in een andere innerlijke aanwezigheid om te zetten.
Maar de lente is niet meer tegen te houden. Het paaslicht schemert aan de horizon. En natuurlijk, ik citeer een collega, ‘Pasen begint met Goede Vrijdag’, maar ze zal schitteren, Gezelle’s Paaszunne in het Oosten.
Tot op haar verjaardag: in dat vreemde 2020 20 worden, het is niet iedereen gegeven.