Je zou er een nachtwandeling van kunnen maken, weet je wel.
Met de maan als Jan Moraal en de sterren als het vluchtpunt naar ongekende verten.

Wil je ‘moraal’ definiëren dan zeg je plechtig in de maneschijn:

Het geheel van waarden en handelingsregels door middel van verschillende gebodsapparaten aan individuen aangeboden.

Hier zingen gezinnen, kerken en opvoedkundige groepen samen ‘Amen, amen, amen.”

Ik zou ernstiger over moraal moeten praten want …

…deze regels zijn in een samenhangende doctrine en expliciete leer geformuleerd, maar…ze kunnen ook op onduidelijke wijze worden overgedragen en vormen zo een ingewikkeld spel van elementen die elkaar opheffen, corrigeren, zelfs elkaar ongedaan maken, en zo de mogelijkheid bieden tot een vergelijk of uitvlucht.

We kunnen nu samen heel diep zuchten of opgelucht adem halen want die laatste zinnen plaatsen ons weer in de werkelijkheid, denken we.

Maar, ja er is dus weer een maar, maar er is meer!
Het gaat niet alleen om de moraal maar zeker ook over de HOUDING die men aanneemt tegenover deze morele code.
Je kunt je onderwerpen, weerstand bieden, en zo veel dingen meer, en Foucault noemt dat mooi de moraliteit van de gedragingen

We hebben dus al een bepaling van moraal en moraliteit, en daar houdt het nog niet bij op.

Er zijn ook de verschillende manieren om je moreel te gedragen.
Je kunt de code stipt naleven, je kunt beheersing voorop stellen, of waakzaamheid, onthouding, enz.
En dat alles geeft je houding VORM.

Nog een stapje verder.
Je kunt jezelf ook tot moreel subject van je gedrag omvormen.
Dat klinkt heel griezelig maar is het niet.
Het is eigenlijk het voornaamste punt van de hele wandeling.
Je zet jezelf aan het werk om van je leven dagelijks iets te maken, om je om te vormen tot een beter of meer moreel mens.
-zo kun je je tijd besteden om de codes nauwkeurig dag in dag uit van buiten te leren omdat je gelooft dat dit heil brengt
-je kunt plotseling afstand doen van het wereldse.
-je kunt je leven opvatten als een doorlopende strijd tegen listen en lusten.
-je kunt je tijd vullen met het ontcijferen van je verlangens tot in de meest duistere hoeken van je ziel.

Ik schrok wel even als Michel Foucault het begrip ‘teleologie van het morele subject gebruikt voor deze levenswijze. Let goed op er staat niet: theologie, maar duidelijk teleologie, waarin het woord tele al dadelijk op een afstand of beweging wijst., een doel dus.
Het tweevoudige begrip: de schepping is op een doel gericht, of enig verschijnsel is op een doel gericht.

Moreel is een handeling niet alleen op zichzelf of als ze uniek is, ze is dat vooral door haar INVOEGING en de PLAATS die ze bezet in het geheel van gedragingen.
Met andere woorden: gedragingen worden een zijnswijze.

Een morele daad, of een reeks van die daden, gedrag dus, leidt naar zelfbewustzijn.
Een morele zelfverwezenlijking, mooi gezegd als ascetiek: de zelfpraktijken.

Je ziet dus duidelijk de twee gebieden ontstaan: de morele code, en de zelfpraktijken.

Er zijn dus GEZAGSCODES (met hun bijbehorende instanties die we bv. via juridische weg bestuderen kunnen, het ver-rechterlijken van de moreel, of/en VORMEN VAN VERHOUDINGEN TOT ZICHZELF.

In het eerste geval zal men zich op de code richten, in het tweede geval meer op de ethiek.
Het mag duidelijk zijn dat ze NAAST elkaar staan en bestaan.

Als we dat toepassen op onze vorige bijdrage over het antieke mensbeeld dat is het NIET de vraag welke code-elementen het christendom eventueel aan het antieke denken heeft ontleend, en wat er uit eigen beweging is aan toegevoegd (wat toegestaan is en verboden is op seksueel gebied bv.) maar wel:

…aan de hand van de continuïteit de overdracht of wijziging van de codes onderzoeken, zodat we ons afvragen HOE de vormen van verhoudingen zijn omschreven en de inhoud van de zelfpraktijken (die daarmee in verband staan) wordt bepaald of herbepaald, uitgewerkt wordt of gevarieerd is, enz.

Je voelt het aankomen.
Onze interesse zal gaan naar allerlei mogelijkheden om je leven persoonlijk VORM en INHOUD te geven, om van je leven een kunstwerk te maken in plaats van de kunst te gaan zoeken bij enkele mensen die van gods- of staatswege daartoe zouden gerechtigd zijn.

Het zal dus niet dadelijk een spel van wetten, regels en gedragscodes zijn, maar eerder een dialoog met jezelf, met de anderen om vanuit die voortdurende dialoog naar meer duidelijkheid en vormgeving voor je eigen verhaal te zoeken zonder enige aanspraak op de waarheid te kunnen maken.

Kom nu maar terug in de maneschijn, want weldra zal het weer dag worden, en zo’n nieuwe dag is niet meer en niet minder dan de volgende (mis)stap of stappen in je verhaal, in onderlinge verbondenheid en wederzijdsheid, als dat niet te veel is gevraagd.

Op de vooravond van de Hervorming, de dertiende eeuw, was de Kerk ver-rechterlijkt: zij had rechterlijke macht om over haar kudde te oordelen.
In de prille uren van de 21ste eeuw heeft die samenleving weer zin om haar eigen verhaal uit handen te geven en zich alleen op de ver-rechterlijking te beroepen, met de mond vol van vervaging en verval van waarden, termen die de beginnende dictatuur graag in de mond neemt.

Zullen we zachtjesaan bij elkaar te rade gaan?

---