Lieve Vriendin,

Terwijl jij op weg bent naar Birmingham (en dan bedoel ik niet de hond van groottante Agatha, maar de real city) probeer ik een idee te ontwikkelen waarin jouw geliefd Berlijn (er is daar een heus Elisabeth Bergner-park!) niet onvermeld blijft maar waarin de groezelige geschiedenis van het ‘roepen’ tot op onze dagen zijn leeghoofd blijft opsteken.
Een mooie uitdrukking overigens, ‘onze’ dagen.
Terwijl ik vaak eerder de voorbije dagen als ‘mijn’ dagen beschouw.

In de vroege jaren zeventig van de vorige eeuw (‘mijn’ dagen dus) kwam ik door allerlei toeval en het winnen van een wedstrijd op de brt-radio terecht, toen nog werkzaam op het Flageyplein.
In dat merkwaardige gebouw was er naast een heuse koffiekamer op het hoogste niveau, de bovenste verdieping van het torentje, ook een ‘galm-kelder’.
Dat was een kelderruimte waardoor je een signaal kon sturen dat door de kelderruimte van galm voorzien werd en met deze natuurlijke galm opnieuw werd opgenomen.
Wie de kelder nodig had moest die bij de technische directie die instond voor de studio-verdeling aanvragen.
De kelder was dan voorbehouden van drie tot vijf in de namiddag bijvoorbeeld aan jouw productie en vanuit de studio kon je een lijn openen naar de kelder en op een andere apparaat de bewerkte stem met galm opnemen.

Ik heb nooit die reëele ruimte bezocht, maar het feit dat zoveel leegte een stem een schrikwekkend, goddelijk of mysterieus karakter kon geven is me bijgebleven.

In de nieuwe luisterspelstudio’s in het Reyerscomplex was die ruimte vervangen door nieuwe technologische snufjes en digitale mogelijkheden om galm van milliseconde tot oneindig lang te produceren kun je nu tot in de gewoonste speelgoedjes terugvinden.

Blijkbaar was er toch een probleem met een andere klankkleur, namelijk een stem van een buiten-effect voorzien.
Daarvoor bestonden er in alle luisterspelstudio’s ter wereld ( en in beschaafde landen bestaan die nog altijd) een ‘dode’ kamer, een ruimte dus waarin de klassieke bak met grint stond, een zandbaan aanwezig was, kortom een ruimte met nul komma nul galm.
Eens je de zware deur van die ruimte sloot, was je ‘buiten’, en werd vreemd genoeg zo’n buitenruimte ‘dood’ genoemd, bij gebrek aan enige galm dus.

Galm wekte ontzag op.
Goddelijke boodschappen werden met galm omkleed.
Ook de innerlijke wereld vond vaak onderdak bij een beetje galm, en slechte zangers zorgen voor net genoeg galm om de valse noten te verdoezelen.
In de grote leegte blijft de stem hangen, krijgt ze een extra betekenis.

Dat voorzien van belang door veel leegte is een voorname functie van de media.

In jouw Berlijn werd de kunst van het ‘galmen’ vaak gebruikt in de nazi-tijd.
Je moet daarbij dan ook het daglicht schuwen, en fakkels en zoeklichten gebruiken om de galmende stem van de grote leider dat boven-natuurlijke karakter in het duister mee te geven.
De godendeemstering.
Het verdoezelen van de alledaagse werkelijkheid om een nieuwe utopische wakker te maken.

De ‘nieuwe’ werkelijkheid.
Ze moet hoe dan ook aansluiten bij de menselijke drang naar ‘vergroting’.
Ik weiger het ‘dramatisering’ te noemen, want dat kan nog een eerlijke bezigheid blijven als je probeert abstracties uit het verleden voor te stellen.

De dingen die gebeuren.
Van galm voorzien.

Dit voortdurend aanvullen met leegte (en hoe is het daar, Bert, weten we al iets over de oorzaken…) geeft de gewoonste gebeurtenis iets sacraals.
Het focussen in korte tijd versterkt de dramatiek, maakt bij lezers, kijkers, luisteraars, die sfeer van deemstering los.

Natuurlijk is er de ongelijkheid van mogelijkheden.
Tegenover de toeter staat een menselijke stem in de dode kamer.
Hij of zij wordt wel eens uit zijn/haar eigen verhaal buitengesloten.
Het zou dus een opdracht van de media kunnen zijn om die stem tot zijn recht te laten komen. Een gebeurtenis kan meerdere versies opleveren, een verhaal  iets later verteld worden als er meer gegevens zijn.

Je zou kunnen pleiten voor het minimaliseren van de galm, een eigenschap die het medium al heeft door zijn snelheid en beperkte productie-tijd.
Het lanceren van ‘koppen’ in kranten en titels van programma’ s draagt ook aardig bij tot het getoeter. En niet elke gebeurtenis verdient een’ j’ accuse’. Vaak hebben de sociale media de eerder kwalijke taak van de boulevard pers overgenomen.

Om terug bij groottante Agaat uit te komen: Petit bonhomme, elke medaille heeft een andere kant.

---

De schilderijen zijn van de Amerikaanse kunstenaar Erik Parker

Mr. Parker wasn’t thinking about Arcimboldo when he began making these works two years ago; he was looking at Picasso’s broadly expressionistic late paintings, and then at Francis Bacon. “They both took the figure to some nasty places,” he said. “I wanted to see if that could be done in the 21st century.”

---