‘Als schilderen en schrijven als een manier van denken kunnen gezien worden, en dat kunnen ze, dan is de tentoonstelling ‘Brush and Ink: The Chinese Art of Writing’ in het Metropolitan Museum meer een brainstorm-sessie dan een kunst-expositie, die bij iedere stap ideeën en argumenten onderuit haalt.’

Met die merkwaardige zin opent vandaag Holland Cotter in de New York Times zijn bespreking onder de noemer: “Pictorial Delights Beyond Words’.

Dus is de nieuwsgierigheid gewekt en storten wij ons graag in deze brainstorm.
Ik kan me voorstellen dat nog niet zo lang geleden een tentoonstelling van hand geschreven teksten in een ongewone taal eerder een afschrikwekkend effect had, maar those days are gone!

Neem nu de artiest Huang Tingjian, elfde eeuw wiens biografieën over Lian Po en Lin Xiangru op hand geschreven rollen is tentoongesteld.

Over het leven van deze twee warriors-politici en hun onderlinge verhouding is alvast een verhalenboek te schrijven, maar hier zie je hun levens in een tamelijk nerveuze woeste stijl gekalligrafeerd.
Misschien moet je aan het werk van Jackson Pollock denken, want diens vitaliteit is al in dit handschrift uit de elfde eeuw aanwezig.

Holland Cotter beschrijft het op een unieke manier die ik niet kan verbeteren:

’Certainly its 60-foot-long flow of looping, swooping characters — they twist and shout; pump up, slim down; leave skid marks behind them — blurs distinctions between writing and painting, control and spontaneity, virtuosity and accident. On top of this, it dramatizes, in compelling, nonrepresentational terms, a complicated story of political intrigue and endangered friendship.’

Ja, de vergelijking met een ballet-script gaat zeker op.
Laban notation, rechtopstaande balken waarlangs allerlei tekens de lichaamsbeweging aangeven.
Zo geven deze Chinese tekens de innerlijke beweging weer: ‘A picture of the mind’ noemde Huang het zelf.

Ik vind de term van de new Yorker ook heel mooi: een soort psychisch encefalogram, of ‘optical joy ride’.

Maar er is ook heel wat politieke informatie in deze geschriften verborgen.
Niet alle tentoongestelde scripts zijn wild, of hevig bewegend.
Een prachtig geschrift uit de achtste eeuw (de tijd dat wij nog door de Noormannen werden bezocht?) met de mooie naam: De Spirituele Vlucht Sutra’ is een waar paradigma van gecentreerd werk.
De karakters zijn uniform in grootte, geometrisch gestructureerd, en heel nauwkeurig geligneerd: hun vorm staat ten dienste van het lezen, maar ze stralen ook het pacifistische Taoïstische ethos uit.

De geschiedenis van de kalligrafie was echter niet zo vredevol.
De herrie begon al toen schrijven eerder als esthetisch medium dan als gebruiksmedium werd gebruikt, want bepaalde stijlen stonden voor bepaalde sociale en politieke betekenissen.

Je kon deze dynamiek al waarnemen in de tijd van Wang Xizhi (A.D. 303-61).
Hij ontwikkelde een fameuze expressieve en erg invloedrijke stijl die nog geen eeuw vroeger een ware aanval op de culturele orthodoxie zou zijn geweest.
Het radicale werd klassiek, en wat klassiek was geworden werd weer aanleiding tot rebellie.

Huang was zo’n rebel.
Hij leefde in een tumultueuze tijd waarin alles veranderde.
En zoals andere leden van de intellectuele elite verwierp hij de autoriteit van een corrupt hof en werd hij naar het verre Sichuan verbannen.
En daar ontwikkelde hij in zijn kalligrafie die woeste stijl die je nu op de tentoonstelling in het Met kunt bekijken.
Zo werd de manier van schrijven al een politieke daad.

Wij denken vaak dat hedendaagse Chinese Kunst (erg in, en booming in New York!) breekt met de traditie van het oude China.
Maar in deze tentoonstelling krijg je allerlei andere manieren van politeke vernieuwing of verfrissing te zien. (ook al zijn er enkele hedendaagse werken van Chinese kunstenaars aan de collectie toegevoegd)
In wat wij de traditie noemen waren al voortdurend veranderingen en protesten aan de gang.

Schrijven en schilderen, de beweging van gedachten en emoties via de hand naar een medium overgebracht, en wat de inhoud van het woord soms nog niet kan zeggen wordt al ingevuld door de dynamiek van het geschrift.

Iets wat onze computerlettertjes natuurlijk verzwijgen.
Maar daar zijn dan weer andere mogelijkheden te ontdekken waarover we het later zullen hebben.
Tot volgende week, beste bewoner van het land waar men geld geeft aan gevangenisdeuren en niet aan wetenschappelijk onderzoek.

Zie je mijn letters dansen, Huang ter ere?
Ze kunnen strelen, maar bijten is hen ook niet onbekend.

---