Cig Harvey, geboren in 1973 in Zuid Engeland en via Boston nu levend en werkend in Maine (USA). Fotografe, auteur, moeder van dochter Scout en echtgenote van Doug.

“Ik raak soms gefrustreerd doordat ik steeds gevraagd wordt naar mijn rollen als vrouw en een moeder zijn – wat twee verschillende dingen zijn. En niet omdat het geen rol speelt in mijn leven, maar gewoon omdat het een deel is van wie ik ben als mens en als kunstenaar.”

Ze is het eens met het feit dat haar werk een bepaalde vrouwelijkheid in zich heeft, en dat als mensen haar via e-mail benaderen en haar aanspreken als ‘meneer Harvey’ ze geschokt is dat mensen niet weten dat ze een vrouw is. Toch gaat haar werk in de eerste plaats over menselijkheid.

Niet alleen zo maar mooie dingen maar het inbrengen van dingen die op haar betrekking hadden.
En voor wie waren dan die beelden bedoeld? Wel voor haarzelf. Niemand moest die bekijken.
Maar je kon het geplande, wat je had opgeschreven ook vergeten, weg met alles wat je gebrainstormd had, en open voor wat er zou gebeuren.

De thema’s, vorm gegeven in een publicatie: (elk onderdeel is gelinkt met website van Cig Harvey)

• You Look At Me Like An Emergency
• Gardening at Night
• You An Orchestra You A Bomb
• Pink is a Touch Red is a Stare

Harvey said each photo is a contrast between the darkness of the world outside—the misery of the news cycle, the struggles of interior life—and the way a child sees the world—all brightness and glitter, curiosity, and wonder. Each sunny picture has a shadowy counterpoint. The contrast seems to say, “This is what I have,” and “This is how it almost disappeared.”
“We’re dealing with this minutiae of time and talking about these really grand ideas of the business of being human,” Harvey said. Much of her work is concerned with the nature of relationships, the fragility of existence, the general experience of being human.” ( (Elyssa Goodman in Vice 2018)

“I feel sometimes frustrated about being asked about the role of a mother—of being a woman and a mother—which are two completely separate things. And not because it doesn’t play a role in my life, but it’s just one part of who I am as a human and an artist,” she said. She acknowledged that there is an inherently feminine quality to her work, and when she’s addressed via email as “Mr. Harvey,” which frequently happens, she is shocked that strangers don’t realize she’s a woman. But even so, her work is first and foremost about humanity. (Elyssa Goodman in Vice 2018)

Cig Harvey

Cig Harvey (born 1973) is a photographer whose practice seeks to find the magical in everyday life. Rich in implied narrative, Harvey’s work is deeply rooted in the natural environment, and offers explorations of belonging and familial relationships. She is represented in the United Kingdom by Huxley-Parlour Gallery.

Her photographs tap into universal elements of the human experience including love, loss, and belonging. Harvey has introduced a greater spontaneity into her more recent work, using models such as her daughter and husband to create visual narratives of her life in Maine. Her second monograph, Gardening at Night, published in 2015, focused on quieter moments of the everyday to which Harvey adds her symbolic and rich use of colour.

https://www.cigharvey.com/

Harvey reminds us that the camera shutter suspends only what is fleetingly in front of it: “We are only this moment, the length of a photograph.” This paradox, due to the longevity of a photograph, pairs beautifully with the bittersweet theme of ephemerality, which is both ‘Orchestra’ – creative and joyful – and ‘Bomb’ – destructive and fearful. In the last pages, a man glows red in front of a blazing bonfire and two boys point a toy gun at the viewer. It’s a mature and sobering terminus; one in which we are reminded that, inside and out, we are all orchestras and bombs. (Sellna Oakes This is tomorrow 2017)

“I became a better photographer when I became mother, and by better, I mean the work got more complicated and less decorative, because my world became more complicated. The world became more beautiful, and it also became more terrifying. This book is about those two extremes.”

“Everything feels very temporary. We have these short lives. How can we pack as much into them, and love fiercely, protect fiercely, give fiercely, deal with difficult things, and come through other side?”

‘For me, it’s never been about the pictures, it’s always about the stories behind the pictures. So if there’s always new stories to tell because I just had this new, awesome experience today that I’ve not had before, then there’s always new excitement behind the work. So I think it’s living that is exciting, and then trying to turn that story into pictures. And that’s why it never feels old. And sometimes I’ll make an image where I feel like I’m repeating myself, you know that, like “uhhh alright.” And then, because you know you’re not being brave enough. So I’m always trying to make work that I haven’t made before, and that’s a good challenge.’

‘When you travel, you get really excited, and everything smells different, your senses come alive, and sounds, visuals: everything is heightened. So how would it be to live like that in your everyday, I love that idea, and I try and live by it. Because I think that being more aware of my everyday makes me a better person. And I think that’s what so many of us, I don’t want to make assumptions, you know, we’re very different photographers, what we’re trying to do, we’re trying to bear witness to the world, and our work is this sort of evidence. “We’re here!” We’re all hopeless romantics, most photographers, because we’re all trying to stop time. Say that “this happened, and this happened,” we’re slowing time down.’

‘I rarely feel like I need a new direction, but I might feel like I want a different light, or you know, when it’s been winter for months and months and months. So often what I’ll do, because I construct a lot, and I have these mind maps, and I think about the pictures I want to make, but I often just get in my car and drive, too. Let the camera lead the way. Whatever I’m drawn to, there’s a reason for that.’ (Interview by Lou Noble The photographic Journal 2016)

‘Should and creativity never work, it ends up, you make things that either are boring or inauthentic, or yeah. Again, if you come back to that idea of what are you trying to say, I say this to all my students and all my talks, the camera is just an expensive pencil: what have you got to say? So what I do, I make them sit down and free write for twenty minutes non-stop. It can’t be edited, you’ve got to burn it afterwards, I literally set fire to it. So it can be as if you’re writing it for your grandmother to see, or someone else, it has to be really from the gut, really honest, and you burn it afterwards. So you write, and you figure out what comes out, and you would be amazed that something really honest comes out, and that you try and assign one word to. One word, whether it’s a date, a name, try to make it not about, don’t make it a broad word, make it as specific word that triggers something in you, and then I’ll have them mind-map it.’(ibidem)

‘I live a simple life in Maine, my mortgage isn’t crazy, so I can weather those storms quite well. The way I think about things is a bit like the early questions, I just have to go back out and make pictures, it doesn’t matter what’s in fashion in fine art, or what’s changing, or if I haven’t been hired commercially. My job is to go out and make pictures. And as long as I’m doing that, then I’m doing my job. And hopefully, they’re selling the art, but that’s the gallery’s world, or hopefully my agent will get me work. My job is to make pictures, and that’s what I always come down to, and that actually gives me a great sense of reward and peace, because that’s my job, and to not get too distracted with all the other stuff.’ (ibidem)

Het mysterieuze licht van deze beginnende herfstdag.
Onze foto-apparaten zijn getraind om dit hoogst persoonlijke licht te vervormen in hun voorgeprogrammeerde algemene instellingen al dan niet aan te vullen met modieuze filters.
Ook al probeer je de fabrieksinstellingen uit te schakelen en zelf het vrij ingewikkelde mechanisme te besturen met de gekende handmatige ingrepen, het licht wacht niet.
Tot je, met het grondig opruimen van de intussen bovenmenselijk uitgegroeide boekenschat, je in de vroege uren een album terugvindt dat je ooit met het helaas ter ziele gegane ‘Boekenvoordeel’ aanschafte en wegens zijn uitzonderlijk formaat (35 cm x 30 cm) helemaal onderaan een stapel klasseerde en nu, na al die jaren, als een eerder begraven schat op ‘herontdekking’ lag te wachten.
‘Bay/Sky’ gespiegeld met de naam van de fotograaf ‘Joel Meyerowitz’.
Het kostte je toen 285 Bfr oftewel 15 H.Fl, ongeveer 7,13 euro, met aanpassing van de levensduurte een 10 euro terwijl je het bij Bol tweede hands terugvindt voor 99 euro (!) en voor wie even verder kijkt dan zijn bol rond is, ook voor tien tot vijftien euro kan aangeschaft worden.

In mijn collectie bewonderde fotografen vind ik Joel Meyerowitz (1938) terug als straatfotograaf, als uitzonderlijk enig toegelaten fotograaf op Ground Zero in NY en in tal van andere publicaties. Een bezige bij, nu vooraan in de tachtig.
Je vindt in dit artikel de weg naar zijn website. De foto’s hier zijn slechts ‘aanduidingen’ om ze op ware grootte te kunnen bekijken.

‘One of the most highly regarded color photographers of the second half of the twentieth century, Joel Meyerowitz published his first book of photographs, Cape Light, in 1978. His glowing images of the coast and towns of Cape Cod struck a popular chord, and the book went on to sell 150,000 copies. A follow-up project, the Bay/Sky series, was produced in the 1980s near Meyerowitz’s summer home in Provincetown. Like the images in Cape Light, the Bay/Sky series was shot with a large format Deardorff camera that resulted in detailed, meditative images.

He also started experimenting with photography equipment; in 1976, he switched from using a 35mm camera to the elephantine Deardorff. The pictures in this exhibit were taken with the Deardorff between 1979 to 1989.’

Norman Mailer schreef een voorwoord, maar het werkelijke programma bij dit visuele feest is van de fotograaf zelf, als slotpagina van het boek, nog gedrukt in Milaan en gebonden in Verona.

The sea is mystery. lt is with wonder that we come to her shore. The works presented here form a response to my own sense of wonder. lt occurred to me, after years of feeling the siren’s call to the water’s edge, that l must try to photograph what it is that draws me back. There is no story. This is simply a book of days.
Today was crystalline, this day was dark, one day brings to mind a flower petal, another the inside of a shell. Some days are metal: steely, leaden, silver, golden. Other days are minerals or gems: emerald, turquoise, jade, crystal.
Strange that density and hardness are used to describe something fluid and translucent. Always a mystery.

I have used a type of camera that is an anachronism in this time when speed and immediate satisfaction are in demand. My instrument, an 8 x 10 view camera, is large and slow and capable of describing everything without slurring any detail in sight can look at the footprint on the shoreline and the distant horizon at the same time with equal clarity. lt parses the light through all its nuance. lts fidelity is breathtaking. When l have this camera with me l feel awake to everything around me. When the question of how to photograph the sea and sky arose, l was caught. lt’s not as easy as you might think.

Photography reduces our deep three dimensional world to the plane of two: up and down, left and right. Near and far are an illusion, once that the laws of Renaissance perspective have conditioned us to accept by something close appearing larger than something far away. This is emphasized by streets and trees and buildings arrowing away from us, growing smaller and drawing together as they diminish.
Facing the deep bowl of space of sea and sky, one is struck by the absence of landmarks with which to measure distance. One can briefly feel what it was like to navigate the open sea with stars alone for reckoning.

As I faced this space l recognized the irony of my question. Here with a camera that looks hard at everything l would try to photograph emptiness. Often nothing is happening. lt is as it is. A breeze creates a rill on the water. The horizon is erased by atmosphere, the tide changes direction, the azimuth of the light shifts with the season, clouds come and go. Simple everyday phenomena occurring right here, right now, are what there is to work with. l think of these works as field photographs in which attention is paid to everything in the frame and everything has equal importance. These were moments of brief duration when the siren’s call drew me out of my reverie and showed me once again the mystery of reality.

Met dat mysterie van de werkelijkheid is ook de kwetsbaarheid van dit project duidelijk gemaakt. Mijn copies van het werk, als schermafbeeldingen ontleend uit zijn website, zijn al andere interpretaties door kleine tonaliteitsverschillen in de mengeling van de fragiele tinten. Op de afgedrukte papieren versie -inderaad degelijk Italiaans vakwerk uit 1993- zijn ze het dichtsbij het uiteindelijk ‘amen’ van de kunstenaar, maar op de heldere schermen krijgen ze dan weer een ongewilde maar een bijna doorzichtig karakter.
De vraag of wij deze formaten (22,5cm x 29cm) kwalitatief nog herkennen op onze meestal kleinere tot zeer kleine schermen kan gesteld worden.
Terug naar het papier! Leve de heuse monitoren.

De platen zijn achteraan genummerd en krijgen een summiere inhoudelijke aanduiding. Enkele voorbeelden:

1 Down/Hard Line Fall 1984
2 Midmorning/Silver Early Fall 1988
3 Early Morning Midsummer 1988
4 Afternoon Midsummer 1986
5 First Light Fall 1987
6 Late Afternoon/No Horizon Late Summer 1985
7 Noon Summer 1981
8 Morning-Leaden/Passing Storm Summer1983
9 Midafternoon/Furled Cloud Winter 1992
10 Late Afternoon/Black Bar Summer 1984

Ze blijven echter ongebonden aan hun vastgelegd moment want de aandachtige kijker voelt bijna de rillingen van het water, de fluctuerende lichtinval, het sfumato van de wolken. Ik bedoel: al zijn het moment-opnames ze symboliseren voortdurend andere kwaliteiten en emoties van het licht.
Juist door hun voorbijgaan, -het voortdurend veranderen- vindt de kijker een aansluiting met zijn eigen ‘voorbijgaan’ in alle betekenissen van het woord.
Wat overblijft is het licht. Een troostend licht waarvan de diepte en omvang ons mee opneemt in de stroom van het leven waaruit wij even zichtbaar werden en weer opgaan in dat mysterie van de werkelijkheid.

https://www.joelmeyerowitz.com/baysky

‘A new translation of a poem by Rumi‘, dat was de ondertitel van een gedicht: ‘In all of love has there ever a lover as you?’ Rumi: unseens Poems. (2019)
Ik weet wel dat een doos Rumi wel eens wordt opengetrokken bij zwevende zielen op zoek naar een onbestemde landingsplaats, dat zelfs nu gezagvoerders zijn volgers of zijn persoon gebruiken ter meerdere eer van het regime bij een derwisj-festival, of hem neerbliksemen wegens ‘perversies’. (naarmate het seizoen en de gebeurtenissen)
Ook een artikel van Brad Grooch over ‘on of the World’s Great Poets in ‘Literary Hub’, met als titel: Master of the one liner bracht enige opheldering:

‘Rumi was a master of the one-liner, or, in the parlance of classical Persian poetry, pearls. Of all the one-line pearls he strung into ghazals—short, intense lyric poems about as long as sonnets—my personal favorite, at least this month, as they are always on shuffle in my brain, tells much about the source of all the others, the irritant in the oyster: “Out of love for you, every strand of my hair turned into lines of poetry.”

En jawel, geschreven in de vorm van de ‘ghazal’, een traditioneel liefdesgedicht over ‘young men’ -‘curly haired wine servers or Turk soldiers, maar nu gewijd aan zijn ‘spirituel mentor’ Shams al-din. (Shams betekent in het Arabisch ‘zon’.)
Goddelijke liefde dus op de manier van een werelds liefdesgedicht.

‘The love he sings dare not speak its name because its contrariness as both divine and human makes it impossible to voice except in double talk.’

‘The event that triggered Rumi’s transformation from scholar and preacher into poet and lover was the appearance in his life—or even more exactly, ensuing disappearance from his life—of Shams of Tabriz, an itinerant mystic traveling the Middle East, about twenty years Rumi’s senior. Though the pair didn’t fit the model of older, wiser Sufi sheikh and beardless young disciple, Shams did encourage the already successful religious teacher to leave behind wife, family, and students, for months at a time, to trade in his prayer beads for a reed flute, and learn the ways of poetry, music, and a trance-inducing whirling dance.’

En tenslotte mijn vertaalde tekst die je hopelijk nieuwsgierig maakt naar andere teksten uit dit zo vaak genegeerd literair paradijs waar nu weer eens de wereld in brand dreigt te vliegen.
Mijn zadeltassen met honger naar meer gevuld.

In het alles van liefde, was er ooit zo’n minnaar als jij?
Rumi

Vanuit het Engels vertaald door Brad Gooch
(Naar het Nederlands door Gmt.)

In het alles van liefde, was er ooit zo’n minnaar als jij?
Uit verlangen naar jou, dragen zelfs koningen verhakkelde mantels.

Salomon staat op ieder van de vier hoeken van jouw tafelkleed,
Dronken van jouw gezelschap, zijn maal delend met de armen.

Uit verlangen naar jou, verandert de ongelovige in een gelovig boek.
Zijn ziel is uitverkoren. De koning van het ware geloof wordt hij.

Hij is het juweel van de ziel, de inspiratie voor een redevoering,
De bergtop die de weg bekijkt, de ogen die de koning zien.

Iedereen dronken die jouw wijn dronk, handen in gebed geheven,
Biddend om deze liefde te versterken, zegt tenslotte ‘Amen’.

Ze zeggen, ‘Reciteer heilige verzen tot jouw liefde met vrede is gevuld.’
Voor de ziel vermoeid van leven, wat is het nut heilige verzen te reciteren?

Zonder liefde, de minnaar kust de grond.
In jouw koninkrijk, gooit hij zijn zadel over de rug van de lucht.

Zo’n geluk, het hart onscheidbaar van de ziel,
Soms hunkerend naar de wijn van de ziel, soms naar het zwarte haar.

Nooit vult de wereld de zadeltassen van mijn reizende ziel.
Zadeltassen alleen gevuld door Shams, de waarheid van Tabriz.

(From Rumi: Unseen Poems, translated and edited by Brad Gooch and Maryam Mortaz. Translation copyright © 2019 by Brad Gooch and Maryam Mortaz. Reprinted by permissions of Everyman’s Library, an imprint of the Knopf Doubleday Publishing Group, a division of Penguin Random House LLC.)

Ik ben dus gaan opzoeken wie die Shams was, en naarmate de bronnen kreeg ik heel verschillende bio’s. En wie was Rumi nu ook weer?
Bij dergelijke vraagtekens raadpleeg ik graag Karen Armstrongs onvolprezen boek ‘Een geschiedenis van God’, Vierduizend jaar jodendom, christendom en islam. (Bezige Bij 2006)

‘De beroemdste soefi-broederschap was de Mevlevi-orde waarvan de leden in het Westen bekend staan als de ‘dansende derwisjen’. Hun statige en waardige dans was hun manier om zich te concentreren. Terwijl de soefi rond- en ronddraaide en met zijn dans versmolt, voelde hij de grenzen van zijn ik vervagen en zette hij de eerste stappen op weg naar fani’, dc ontwording van de eigen persoon. Deze broederschap was gesticht door Djalil ad-Din Roemi (1207-I273), bij zijn volgelingen bekend onder de naam Maulana, onze Meester. Hij was geboren in het Centraal-aziatische Choerasaan,
maar had voor het oprukkende Mongoolse leger de wijk genomen naar Konja, een stad in het huidige Turkije. Zijn mystieke leer kan worden beschouwd als het islamitische antwoord op deze gesel die voor velen de reden geweest zou kunnen zijn waarom ze hun geloof in Allah verloren.
Roemi’s ideeën verschilden niet van die van zijn tijdgenoot Ibn Arabi, maar zijn epos, ‘Mathnawi-i- ma’ navi’ beter bekend als de Soefibijbel, sprak de gewone man meer aan en droeg bij tot de verbreiding van het mystieke godsbeeld onder de gewone moslims die geen soefi waren.

In 1244 was Roemi onder invloed gekomen van de rondtrekkende derwisj Sjams al-Din Tabrizi, een man in wie hij de Volmaakte Mens van zijn generatie zag.
Sjams zelf geloofde inderdaad dat hij een reïncarnatie van de Profeet was en stond erop dat hij met ‘Mohammed’ werd aangesproken. Hij had een dubieuze reputatie en stond erom bekend dat hij zich niet aan de sjari’a of heilige islamitische wet hield, omdat hij vond dat hij boven zulke trivialiteiten verheven was. Roemi’s volgelingen maakten zich begrijpelijk zorgen over de duidelijke idolatrie die hun leermeester voor hem aan de dag legde.
Toen Sjams bij een oproer werd gedood, was Roemi ontroostbaar en hij wijdde zich meer dan ooit aan mystieke muziek en dans. Hij wist zijn verdriet te transformeren tot het verbeeldingsvolle symbool van de liefde voor God — van het verlangen van God naar de mensheid en het verlangen van de mensheid naar Allah. Ieder mens was, of hij het besefte of niet, op zoek naar de afwezige God, zich diep in zijn hart ervan bewust dat hij van de oorsprong van het bestaan was gescheiden:

Luister naar het riet, het vertelt een verhaal, een klaagzang van gescheidenheid. Sinds ik werd gescheiden van het rietbed, heeft mijn jammerzang een weeklacht op de lippen van mannen en vrouwen gebracht. Ik zoek een boezem, door scheiding verscheurd, opdat ik deze [persoon] de kracht van mijn liefdesverlangen kan tonen; eenieder die ver van zijn oorsprong vertoeft, verlangt terug naar de tijd dat hij ermee was verenigd.’

De Volmaakte Mens zou de gewone stervelingen de inspiratie geven om God te zoeken. Sjams al-Din had aan Roemi de dichtregels van zijn Math-nawi ontlokt, het spirituele epos waarin over deze martelende scheiding werd verhaald. Net als andere soefi’s beschouwde Roemi het universum als een theofanie van Gods ontelbare Namen. Sommige Namen verwezen naar Gods toorn of strengheid, andere waren de uitdrukking van het erbarmen dat aan de goddelijke natuur inherent was. De mysticus was verwikkeld in een eindeloze strijd (dji’had) om slechts oog te hebben voor Gods erbarmen, liefde en schoonheid die in alle dingen aanwezig waren en om de rest ervan af te pellen. De Mathnawi daagde de moslims uit om de transcendente dimensie van het menselijk leven te vinden en om, dwars door de buitenkant heen, de verborgen, innerlijke werkelijkheid te ontwaren.

Ons eigen ik beneemt ons het zicht op het innerlijke mysterie van de dingen, maar is het ons eenmaal gelukt er voorbij te kijken, dan zijn we geen geïsoleerde, gescheiden wezens meer, maar zijn we één met de zijnsgrond van alles wat is. Ook nu weer zei Roemi nadrukkelijk dat God slechts een subjectieve ervaring kon zijn. Hij vertelt het komische verhaal van Mozes en de schaapherder, ter illustratie van zijn stelling dat we respect moeten hebben voor de godsvoorstelling van een ander.

Op een dag ving Mozes een gemoedelijk gesprek op dat een schaapherder met God voerde. De man zei dat hij God wilde helpen, onverschillig waar Hij was – hij wilde Gods kleren wassen, Hem ontluizen, zijn handen en voeten kussen voordat Hij ging slapen. ‘Wanneer ik aan U denk, ’ zo besloot hij zijn gebed, ‘kan ik alleen maar aiii en ahhh zeggen. ’
Mozes was ontzet. Hoe kon die schaapherder zo tegen de Schepper van hemel en aarde praten? Wat verbeeldde hij zich wel! Hij deed of hij het tegen zijn oom had!
De schaapherder zei dat hij het nooit meer zou doen en trok ontroostbaar de woestijn in, maar God gaf Mozes een schrobbering. God verlangde geen rechtzinnige woorden, maar vurige liefde en nederigheid. Er bestond geen correcte manier om over God te spreken:

Wat in jouw ogen verkeerd is, is goed in de zijne,
Wat honing is voor de een, is gif voor de ander.
Zuiver of onzuiver, laks of toegewijd in de aanbidding,
Daar geef Ik niet om, daar sta Ik boven.
De ene aanbidding is niet beter dan de andere.
Hindoes doen wat hindoes doen.
En Dravidische moslims in India wat zij doen.
Het zijn lofprijzingen allemaal, en het is goed allemaal.
Ik ben niet degeen die vereerd wordt in die gebeden.
Het zijn de aanbidders zelf. Ik hoor de woorden niet
Die zij spreken. Ik kijk in hun hart naar hun nederigheid.
Hun braakliggende deemoed — want die is echt, Niet de taal. Vergeet
toch die mooie woorden.
Ik wil vurige, vurige liefde.
Sluit vriendschap met je vurige liefde.
Verbrand je gedachten, verbrand je mooie zinnen.

Karen Armstong, Een geschiedenis van God
Vierduizend jaar jodendom christendom en islam.
Vertaling Ronald Cohen
De Bezige Bij, 1993, 22ste druk 2006

Shams’ first encounter with Rumi

On 15 November 1244, a man in a black suit from head to toe came to the famous inn of Sugar Merchants of Konya. His name was Shams Tabrizi. He was claiming to be a travelling merchant. As it was said in Haji Bektash Veli’s book, “Makalat”, he was looking for something which he was going to find in Konya. Eventually he found Rumi riding a horse.

One day Rumi was reading next to a large stack of books. Shams Tabriz, passing by, asked him, “What are you doing?” Rumi scoffingly replied, “Something you cannot understand.” (This is knowledge that cannot be understood by the unlearned.) On hearing this, Shams threw the stack of books into a nearby pool of water. Rumi hastily rescued the books and to his surprise they were all dry. Rumi then asked Shams, “What is this?” To which Shams replied, “Mowlana, this is what you cannot understand.” (This is knowledge that cannot be understood by the learned.)

En tot slot enkele pareltjes uit de geschriften van Rumi.
We zijn te lang vreemden gebleven, we hebben zeker te weinig oog gehad voor de beeldende kunst, architectuur en literatuur van de Islam-landen.
Hun culturele rijkdom kan ons verenigen. Bronnen voor het verdroogde Avondland, en als hulp dienen bij het zoeken naar een uitweg uit hun eigen verwoestende etnische conflicten.

Leeg.

Als je met iedereen bent,
behalve met mij,
ben je met niemand.
Als je met niemand bent,
behalve met mij,
ben je met iedereen.

Wees iedereen,
in plaats van dat je druk bent met iedereen.
Als je zoveel wordt, ben je niets.
Ben je leeg.

Ode

Teruggekeerd is die maan
die de hemel zelfs in zijn dromen nooit heeft gezien.
Zij bracht een vuur dat geen water kan blussen.
Zie het huis van mijn lichaam en aanschouw mijn ziel –
de een in vervoering door de beker van Zijn liefde,
de ander erdoor verwoest.
Toen de herbergier de metgezel werd van mijn hart,
veranderde mijn bloed in wijn,
mijn hart in gebraden vlees.
Wanneer het oog vol is van Zijn beeld, verkondigt een stem:
`Leve de beker, leve de wijn!’
Toen mijn hart de oceaan van de Liefde aanschouwde,
dook het erin en zei: `Zoek me dan als je kan!’
Het gelaat van Sjams oed-Din, de trots van Tabriz, is de zon –
Alle harten zeilen als wolken achter hem aan.

Rumi (vertaling Sipko de Boer)

Gevangen in het Vuur van Liefde

Mijn hart staat in brand!
Als een krankzinnige
zwerf ik door de woestijn.

Het vuur van mijn hartstocht
Verzengt wind en atmosfeer.
Mijn kreten van verlangen
en mijn weeklachten
snijden als messen door mijn ziel.

Jij wacht op mij
vol geduld
en kijkt in mijn bedwelmde ogen.
Jij accepteert mijn hartstocht
met een gelijkmoedigheid, de liefde eigen.
Jij bent de meester van het bestaan.

Ooit zal ik zo kunnen liefhebben als jij.

Gaarne zou ik je kussen
De prijs van kussen is je leven
Nu loopt mijn liefde mijn leven tegemoet
en schreeuwt het uit:
Wat een koopje, laten we het doen!

Een Pers, een Turk, een Arabier en een Griek waren samen op reis naar
een ver land.
Ze kregen ruzie over de vraag waar ze het enige muntstuk
dat ze samen bezaten, moesten uitgeven.
Alle vier wilden ze er eten van kopen,
maar de Pers dacht aan angoer,
de Turk aan oezoem,
de Arabier aan inab
en de Griek aan stafil.

De ruzie liep hoog op, want
niemand begreep wat de anderen wilden.
Toevallig kwam een taalkundige voorbij, die en hoorde ruziën.
‘Geef de munt maar aan mij’, zei hij.
‘Dan zal ik zorgen dat jullie allemaal je zin krijgen.’

De taalkundige kreeg de munt en liep naar een winkeltje,
waar hij vier trosjes druiven kocht.

Vervolgens gaf hij alle mannen een trosje.
‘Dat is nu een angoer!’ riep de Pers.
‘Ik noem dit oezoem!’ zei de Turk.
‘U hebt inab voor me meegenomen’, zei de Arabier.
‘Niet waar! In mijn taal heet dit stafil’, riep de Griek.

Opeens kwamen de mannen tot het besef
dat ze allemaal hetzelfde hadden gewild,
maar dit niet aan elkaar duidelijk hadden kunnen maken.

Als nawoord dit fragment uit Karen Armstrong’s boek ‘Een geschiedenis van God, vierduizend jaar jodendom, christendom en islam’ waarin zij de rol van de verbeelding in mystiek en wetenschap duidelijk maakt.

‘Toch zou het evident moeten zijn dat de verbeelding ons belangrijkste religieuze vermogen is. Jean-Paul Sartre noemde haar het vermogen om te denken aan wat er niet is. De mens is het enige dier dat in staat is zich iets voor te stellen wat niet concreet aanwezig is of wat nog niet bestaat, maar wat slechts tot de mogelijkheden behoort. Daarom is de verbeelding niet alleen de motor van onze belangrijkste prestaties op wetenschappelijk en technisch gebied geweest, maar ook op dat van de kunst en de religie. God, hoe Hij ook wordt gedefinieerd, is misschien wel het beste voorbeeld van een afwezige werkelijkheid die ondanks de inherente problemen mannen en vrouwen duizenden jaren is blijven inspireren. De enige manier om zich een beeld te kunnen vormen van zo’n God die ontoegankelijk blijft voor de zintuigen en het logische bewijs, is door middel van symbolen, en de interpretatie daarvan is de belangrijkste functie van de verbeelding. Soehrawardi (voorloper van Rumi) waagde zich aan een fantasierijke verklaring van die symbolen die zo’n cruciale invloed op het leven van de mens hebben gehad, ook al blijven de werkelijkheden waar ze naar verwijzen elusief. Een symbool kan worden gedefinieerd als een object of een denkbeeld dat we met onze zintuigen kunnen waarnemen of met ons verstand begrijpen, maar waar we iets anders in zien dan het ding zelf. De rede alleen zal ons niet in staat stellen dat speciale, dat universele of dat eeuwige in een bepaald vergankelijk object waar te nemen. Dat is de taak van de creatieve verbeelding waar mystici, net als kunstenaars, hun inzichten aan toeschrijven. Net als in de kunst zijn de effectiefste religieuze symbolen die welke zijn onderbouwd met intelligente kennis van en inzicht in de menselijke situatie.’ (p. 263)

Odense, Denemarken was de geboorteplaats van Hans Andersen -inderdaad een verre verwant van de sprookjesschrijver. Het jaar: 1857. Om verwarring te voorkomen met zijn vriend Laurits Andersen Ring, nam hij, net als Ring, de naam van zijn geboorteplaats aan, Brendekilde. Het lijkt er vredig, bijna hemels zoals de sfeer die uit zijn herfstwoud straalt.
Kom je op een dag voor zijn meest beroemde doek ‘Afgemat’ (207 cm x 270 cm) te staan word je in één ruk teruggeslingerd naar de bitterste armoede en uitbuiting in het nu erg progressieve Denemarken. Je kunt er niet naast kijken, levensgroot is het. En je hoort de vrouw schreeuwen.
Deze schreeuw brengt je dadelijk naar het werk van de Noor Edvard Munch. Een toeval?

Edvard Munch had enkele goede Deense vrienden en bezocht vaak Kopenhagen. Een van zijn beste vrienden was de schilder en ontwerper Johan Rohde.

In zijn gezelschap bezocht hij de grote tentoonstelling van Noordse Schilders in Kopenhagen in 1888 waar de Deense schilder Brendekilde vertegenwoordigd was met vijf schilderijen waaronder het vrij grote impressionistische ‘Lente’ (Forar), een bos met anemonen en een jong koppel,gemonteerd in een impressieve arts and crafts lijst.
Munch was er met twee schilderijen aanwezig.

Munch was in een naturalistische-impressionistische periode en hij moet zeker de indrukwekkende grote doeken van Brendekilde gezien hebben.
In 1889 was Brendekilde in Parijs met het grote doek ‘Uitgeput’ en drie andere werken. Van Munch hing er één doek.
Edvard Munch leefde toen in Parijs en bezocht verschillende malen de Wereldtentoonstelling. Ook Brendekilde deed dat.
De schilderijen van beide schilders hingen in hetzelfde gebouw, op de eerste verdieping van het ‘Palais des Beaux Arts’.
‘Afgemat’ hing in de zaal ‘Denmark’ en Munch’s schilderij ‘Morgend’ in de ‘Norway’ zaal. Dezelfde ingang leidde naar deze twee zalen. Er was geen deur tussen hen. Dus Munch kon niet naast ‘Afgemat’ kijken, het monumentale werk met ‘de schreeuw’ in het centrum. (‘Afgemat’ kreeg zelfs een zilveren medaille.)

Munch was levenslang bang van de dood. Zijn moeder stierf in 1868, zijn zus in 1877 en zijn vader in november 1889, dezelfde tijd toen ‘Afgemat’ met de dode man en schreeuwende vrouw in Kopenhagen werd tentoongesteld.
Munch heeft dus het schilderij een of tweemaal gezien, ook op gedrukte copies en besprak het met zijn vriend Johan Rohde in Denemarken.

‘Afgemat’werd in 1890 in Kopenhagen tentoongesteld, en het is niet zeker dat Munch de tentoonstelling bezocht. In 1891 stelde hij het werk in München tentoon samen met één van zijn winterlandschappen. Hij kreeg er een gouden medaille voor. Munch had 3 schildrijen in deze tentoonstelling en waarschijnlijk heeft hij ‘Afgemat’ toen gezien.
‘Schreeuwen’ waren sinds de renaissance -waar ze toen wellicht bij mythologische wezens hoorden- geen vertrouwd onderwerp voor schilderijen

According to the theories of G.E. Lessing and Arthur Schopenhauer the reasons for this is partly aesthetical, i.d. it is not beautiful and partly illogical as you cannot hear the scream, i.d. the sound is a most important part of a scream.
Brendekilde´s scream seems to be the first scream of a living person mentioned by name in the history of painting. It depicts a living person´s reaction to a state of society. The names of both models are well known and they were wife and husband. In 1889-91 (probably 1889) Munch made a preliminary sketch for the scream – “ Mann som går langs en vei” – with a lonely old worn out man walking with a stick alone in a road in a flat Danish landscape with trees in the background, reminding one very much of Worn Out.

One can also compare it with the preliminary study to Worn Out. This preliminary study is Stensamlere or Stone Collectors, painted between 1883-1887.

On Stone Collectors you see three persons and an old man standing between furrows similar to the road lines in Munch´s sketch.

Four years passed after the painting of Worn Out (1889) before Munch painted his world famous The Scream (“Skrik”) in 1893. Munch had many strange explanations of the background for The Scream.

Studies of letters, notes and sketches by Munch do not give much information concerning other artists. To art historians and Munch specialists this research and theory is totally new. Munch was from the beginning inspired by Brendekilde´s original scream in Worn Out, which he transformed into his symbolistic scream of desperation, alienation and anxiety in the new state of society. It is probably a self-portrait. There is a direct line from Munch´s Scream to the well-known screams later in the 19. century (Pablo Picasso, Francis Bacon, Asger Jorn, Andy Warhol etc.). In 2007 Max Ginsburg painted War Pieta, which reminds one of Worn Out. (Wikipedia)

Het is niet stiller geworden in deze tijd.
Misschien is de schreeuw op doek vervangen door digitaal rumoer.
Maar de doeken uit 1889-1893 zijn nog steeds hoorbaar. Oorverdovend.

Of het verhaal nu wel of niet bij de oudste bronnen van zijn levensbeschrijving te vinden is, of het eerder werd weggelaten omdat vrome zielen dachten dat met deze tekst ‘overspel’ kon goedgekeurd worden, het is op zichzelf een verhaal dat zich nog elke dag kan afspelen. De politiek of religieus correcten zijn onder ons.
In de iconografie is het evangelie-verhaal veelvuldig aanwezig.

Eén van de vreemdste, maar tevens meest sfeervolle afbeeldingen is een schilderijtje van Rembrandt uit 1644. Kijk.

In een enorme grote nauwelijks verlichte sacrale (tempel)ruimte wordt een in onschuldig wit geknielde vrouw belicht.
Ze wordt vanuit de kijker omringd door een halve cirkel van ‘edele’ mannen. Het zou trouwens Rembrandt niet zijn als er niet een tulbanddrager bijstond.
Naast haar zie je een in het zwart geklede bebaarde kerel die haar aanwijst en vragend naar de centrale figuur, Jezus, kijkt, waarschijnlijk vergezeld door een van zijn leerlingen.
Mooi detail: op de achtergrond beneden staan er drie personages tegen de muur gedrukt die nieuwsgierig toekijken. Eén van hen steunt op een kruk. (mag hij weldra nog aan de beurt komen om genezen te worden?) Boven deze groep gebeuren er allerlei gewichtige sacrale dingen rondom een gezeten patriarch.
In het verhaal bij Johannes staat dat Jezus voortdurend in het stof (zand) schreef terwijl één van de ouderlingen hem het verhaal van de overspelige vrouw vertelt. Volgens Mozes’ wet zou ze dus gestenigd moeten worden.
Hier staat hij in een eenvoudig bruin kleed als jongste man van het gezelschap. Hij kijkt naar de vrouw. De sleep van haar kleed wordt door een wetsdienaar -soldaat- gedragen.
Bij Johannes is Jezus in de tempel om de mensen te onderrichten. (het volk kwam naar hem toe)

‘Toen brachten de schriftgeleerden en Farizeeën Hem een vrouw die op overspel was betrapt. Zij plaatsten haar in het midden en zeiden tot Hem: ‘Meester, deze vrouw is op heterdaad betrapt, terwijl ze overspel bedreef. Nu heeft Mozes ons in de Wet bevolen zulke vrouwen te stenigen. Maar Gij, wat zegt Gij ervan?
Dit bedoelden ze als een strikvraag in de hoop Hem ergens van te kunnen beschuldigen.

Jezus echter boog zich voorover en schreef met zijn vinger op de grond. Toen zij bij Hem aanhielden met vragen richtte Hij zich op en zei tot hen: ‘Laat degene onder u die zonder zonden is, het eerst een steen op haar werpen.’
Weer boog Hij zich voorover en schreef op de grond. Toen zij dit hoorden dropen zij een voor een af, de oudsten het eerst, totdat Jezus alleen achterbleef met de vrouw die daar was blijven staan. Nu richtte Jezus zich op en sprak tot haar: ‘Vrouw, waar zijn ze gebleven? Heeft niemand u veroordeeld?’ Zij antwoordde: ‘Niemand, Heer.’ Toen zei Jezus tot haar: ‘Ook Ik veroordeel u niet; ga heen en zondig van nu af niet meer.’
(Johannes 8,1-11)

Bij Rembrandt’s tweeduizend tekeningen en schetsen die hij ons nagelaten heeft, schetst hij ook later vaak voorontwerpen bij dit verhaal.
Het was geen leuke tijd. Sinds 1639 wonen Rembrandt en Saskia in de Breestraat. Al ging het hem financieel voor de wind, tot drie keer toe moeten ze kort na de geboorte een kind begraven. In 1641 wordt zoon Titus geboren, maar een jaar later sterft Saskia. Hij avonturiert even met Geertje Dirckx, de tijd dat dit doek ontstond, en daarna, na een pijnlijke kostbare scheiding is Hendrickje Stoffels Geertjes opvolgster geworden maar kreeg ze al vlug een officiële berisping van de gereformeerde kerk omdat zij in ‘hoererij’ leefde. Met nog een dreigend faillissement in ’t vooruitzicht en werknemer worden bij je eigen zoon, begrijp je best de persoonlijke achtergrond.
Het thema komt niet uit de lucht gevallen.

Uit diezelfde tijd (1647-49) komt de mooie ‘Honderguldenprent’ (naam die deze ets kreeg om het enorme bedrag uit te drukken dat hij voor dit werk toen kreeg en weer moest betalen toen hij ze terug wilde hebben.) ‘Jezus geneest de zieken’, waar een stralende Jezus jonge en oude zieken van hun pijnen verlost. Je kunt er lang naar kijken. Het verschil tussen de lichtende gezonden -waarbij iemand de neus dichthoudt tegen de stank en weer anderen de zieken geen blik waardig gunnen- en de donkere lijdenden is duidelijk.

De genezer kijkt daarbij niet naar de zieken maar duidelijk naar de lichtende kant alsof hij hen waarschuwt dat ook zij niet gespaard zullen blijven en dus enige barmhartigheid best menselijk is.

De intimiteit van elkanders nabijheid vond ik bij een ‘Rust bij de vlucht naar Egypte’, een werk uit dezelfde tijd. (1647) Het jonge paar vlucht weg voor de bedreigende plannen van Herodes. Op hun vlucht schuilen ze in dit donkere landschap, een lichtvlekje in het angstige duister.

Wist hij de welstellende dames en heren uit de bovenlaag te behagen, als geen ander had hij oog voor het licht en donker waarin de gewone sterveling zijn korte tijd op aarde doorbracht.
Zijn veelvuldige ‘selfies’ zijn in die schemering een poging om te begrijpen of het gedoe een betekenis heeft die je met lijnen en kleuren kunt uitdrukken. Net zoals Jezus in het zand schreef terwijl de oudsten hem een strikvraag wilden stellen.  Je kunt de betekenis van het geschrift of een beeld niet met woorden achterhalen, maar de essentie komt wel binnen. Wees elkaar nabij in plaats van elkaar te veroordelen.

Het licht en donker van deze kunstenaar is ook het onze.
Meesters kennen geen tijd, ze zijn nooit tijdelijk maar steeds in de tijd.
In de eeuwen der eeuwen.
Amen.
Laten we kijken. En elkaar nabij zijn.

(zoon Titus)

 

 

 

 

Spreken we nu over ‘politieke’ families, de Venetianen uit de dertiende, veertiende eeuw zagen al duidelijk het gevaar van de werkelijke familiale invloed bij het bestuur van deze machtige stad. Ze verkozen ‘de doge’ (denk aan het latijnse ‘dux’, leider) vanaf 1268 op een bijzondere ‘onafhankelijke’ manier.

‘De geest van onafhankelijkheid, die Venetié steeds gekenmerkt had, maakte een moeilijke tijd door in de periode voor Titiaan er kwam werken. Tal van families, die door ondernemingszin of toeval buitengewone rijkdommen vergaard hadden, probeerden nu ook de macht over te nemen. En hoewel het een oude traditie was het staatshoofd – de doge of hertog – te kiezen, werd in de loop van de dertiende eeuw duidelijk, dat de stad in de toekomst ernstig verdeeld zou kunnen worden door ruzies tussen de aanhangers van de diverse rijke families en dat verkiezingen zouden kunnen worden vervalst.
Om die rivaliteit tegen te gaan werd het Venetianen verboden het familiewapen van wie dan ook in het openbaar te tonen. Verder werd, en dat was belangrijk, in 1268 een ingewikkeld kiesstelsel ontworpen dat het onmogelijk moest maken voor welke groep dan ook om de verkiezingen belangrijk te beinvloeden. Schematisch is dat systeem hieronder weergegeven. (nvdr: het lijkt wel op een biljet van een loterij-spel!)

Om te beginnen kiezen de leden van de Grote Raad van de stad – de vooraanstaanden en vertegenwoordigers van belangrijke families – bij loting 30 namen. Die 30 kiezen, eveneens door het lot, negen namen. Op die manier was het al moeilijk om te knoeien. Maar de Venetianen waren voorzichtige lieden. Dus stemden die negen voor weer 40 namen, die 40 werden bij loting teruggebracht tot 12, die 12 kozen er weer 25 enzovoort. Tenslotte kozen dan 41 lieden de doge, die meer dan 25 stemmen moest krijgen om benoemd te worden.
Na de verkiezingen werd de nieuw gekozen doge in ceremonie de St. Marcus binnengedragen waar hij aan het volk werd voorgesteld, de mis aanhoorde en de eed aflegde. Daarop werd hij de Piazza rondgedragen naar het paleis, waar hij op de reuzentrap werd gekroond.
Ondanks al die pracht en praal was de politieke macht van de doge vrij beperkt. Hij werd door de Venetianen luisterrijk gekleed – en buitensporig vereerd – en woonde alle publieke plechtigheden bij, maar – ironisch genoeg – in zijn ambtseed zwoer hij plechtig nooit tussenbeide te zullen komen in het bestuur van de stad.’

(Jay Williams, De wereld van Titiaan, Parool Life, NV Het Parool, Amsterdam 1970, p 45)

Om het dagelijks leven in die stadsstaat te belichten enkele mooie prenten .
Eerst een soort voetbalspel of noem het rugby. De speler aan de rechterpoort heeft de bal. De spelers echter moesten wel van ‘adelijke’ afkomst zijn. Hierboven zie je hen met omstaanders tijdens de vasten in de hof van de kerk van Sant Alvise.

Op de piazza San Marco is het een drukte van belang vooral door allerlei voorstellingen op welk uur van de dag ook, -in Venetië kan dat-, zoals een tekst onder de gravures vertelt. Grieken, Spanjaarden, Turken, Engelsen en een Capeletto -een man van de plaatselijke militie- kijken naar muzikanten, een slangen-bezweerder, een goochelaar, toneelspelers, en middenin een hond die kunstjes vertoont.
Helemaal onderaan lees je de namen van de nationaliteiten.

Verkiezingen, sport en spel, openbare optredens, mensen uit oost en west, ik ervaar het verleden dichterbij dan wij vermoeden.
Of er uit onze ‘schermtijden’ nog prenten zullen overblijven om over ons dagelijks gedoe te vertellen is een open vraag.