Enerzijds is de kunstenares, Anj Smith (Kent U.K.1978) bezorgd over de verwantschap van haar werk met bestaande stromingen uit de kunstgeschiedenis, anderzijds wil ze met haar beeldentaal een oorspronkelijke bijdrage leveren in haar onderzoek naar haar eigen vormen van representatie. Een bekende spagaat waarbij pijnlijke training en omvallen niet is uitgesloten.
Nu is ‘evenwicht’ zeldzaam een betrachting van artistieke expressie geweest, -tenzij in de klant is koning en hij/zij betaalt ervoor- al kun je ook in wat wij experimenteel werk noemen, je bevindingen in kleurenkeuze en compositie makkelijk aan bestaande wetten laten voldoen zonder in originaliteit tekort te schieten. Het doel: de kijkenden bereiken is immers ook aan dergelijke wetten onderhevig. Je bent tenslotte een kunstenaar(es) en niet dadelijk een patiënt in een psychiatrische inrichting, al is hier ook de afstand wel eens kleiner dan we willen toegeven en stroomt de eerder wilde energie van deze laatste bevruchtend over het te cleane plaatje van de eerste.

‘My main medium is ideas,’ zegt Anj Smith, en dat maakt meteen het onderwerp duidelijk: de ideeën bepalen de vorm, en hier zijn de bronnen net zo talrijk als ze voorradig zijn, het leven in al zijn vormen en contradicties.
Een man zou eerder in hokjes gaan werken, onderverdelen om te heersen, het vrouwelijke echter heeft de beweging van het leven zelf tot in haar eigen lichamelijkheid en dat bepaalt natuurlijk ook een specifieke vormgeving waarin het vloeiende het haalt op het hoekige of robuste al mag je de kracht ervan niet onderschatten omdat ook ‘het verborgene’ bij die ‘ideas’ hoort, het mysterieuze als het brutale, het androgyne als het noodlottige.
‘De chtonische overvloed van emotie is een mannelijk probleem. Een man moet strijd leveren met die enorme kracht, die in de vrouw en in de natuur zetelt.’ schrijft Camille Paglia in ‘Het seksuele masker.’ (p30) De rust deze strijd niet te moeten leveren vind je, naar mijn aanvoelen, in het werk van Anj Smith terug in compositie en kleurgebruik, al is er dan zeker een andere onrust niet uitgesloten: hoe bereik je in die innerlijkheid de andere, en begrijp ik dat zij eerder de inspiratie bij Sapho zoekt: ‘And the fact that my muses were women was also deliberately misrepresented by male historians to fit a heteronormative agenda.’ Ook hier onrust en angsten voor het rapen. ‘I hadn’t realised how labyrinthine sexuality is.’

‘I love the idea that painting, pointless technologically, can still hypnotise and seduce us. For me, this is where the uniquely profound nature of painting is located, as no other medium offers this specific legacy. Its multiple deaths, resuscitations and evolutions make it especially apt in negotiating the great global & personal uncertainties of now. This difficult, baggage-ridden, faltering yet essentially surviving medium enables me to excavate often-overlooked art histories. These then filter down, combining with my lived experiences to form the layers of the work. Painting can facilitate the complexity of all of this, allowing me to explore the very edges of representation.’

Anj Smith’s intricately rendered paintings explore issues of identity, eroticism, mortality, and fragility. Within her remarkably detailed works, wildly feral landscapes, ambiguous figures, textiles, and rare and exotic flora and fauna are used, to investigate the possibility of a contemporary sublime. Drawing upon sources as disparate as the works of Lucas Cranach, and the couture of Madam Grès (as examples), Smith weaves archaic traditions and contemporary signs together into a personal cosmology. In Smith’s luscious visual language she embraces the instability of meaning, exploring shifting boundaries, disintegration and the liminal. Her paintings are rich in detail, color and texture, collapsing strict definitions of portraiture, landscape and still-life whilst allowing elements of each to coexist.

Enduring throughout Smith’s oeuvre is the breakdown of the distinct genres of portraiture, still life and landscape painting, allowing various elements to exist simultaneously, to varying degrees. In ‘Landscape With Lagerstätte’ (2017) a woman’s resting face is covered in Lagerstätte, a sedimentary stratum that often encloses preserved fossils. Smith’s deposit is ethereal; minute corals and wiry branches, threaded under and through rips in the stitched chiffon, gently hold the delicate fabric in place.

Hauser & Wirth: https://www.hauserwirth.com/artists/2825-anj-smith

Literature has been a constant source of reference for Smith—who grew up in Kent with four sisters and little entertainment aside from books. A key inspiration for this language was Sappho, an archaic Greek lyric poet from Lesbos. Most of her work has been lost, but her rumination on the complexity of female eroticism and desire contained in the fragments that have survived stand – ‘in striking contrast to the flat cliché of the female body as passive receptacle of male desire. Her descriptions reveal eroticism to be an architecture of the mind as well as “limb-loosening” physicality’, as Smith puts it.

‘I love Bosch. I do see elements of still life, portraiture and landscape in all of the works but I come from the approach that genre is very fluid and can be collapsed at will. Each painting escapes easy categorisation, so a portrait isn’t straightforward portraiture, there are elements of a state of mind I’ve experienced. I also consider the paintings where a figure isn’t present to be portraits, but portraits of a psychology, a neurosis, or our desires. One of the joys of painting is that you can reference all of these art historical riches but you can interpret them in a contemporary context. A great subject of the work is the celebration of painting now. I think there is something really profound about using a medium that has supposedly been dead for 150 years. It’s a metaphor for something that is eternal and remains despite everything.’

The traditional subgenres of painting – landscape, portrait and still life – overlap in Smith’s works. They are psychological landscapes and indirect, oblique portraits of people who are no longer present, but who have left their mark in a variety of fine details. The human figures serve as vehicles with which Smith registers, for example, experiences of anxiety or alienation. She accentuates the eyes so as to direct the viewer’s attention towards the interior world. In her latest paintings Smith has addressed issues related to the fragility of identity, the complexity of gender, and more.

“My main medium is ideas,” Anj Smith says, and combines traditional oil painting with conceptual contemporary art. Her sources of inspiration are manifold and stratified: psychology, literature, the limitations of language, nature, fashion, punk culture, and the history of painting; the everyday and the overlooked.

Wellicht is het leren kijken ons aller opdracht.
We zijn nog te veel opgevoed met het vooroordeel ‘wat iets wil zeggen’ ook als het zwijgt.
Rachel Whiteread, kunstenares en vertegenwoordigster van de Young British Artists die in de jaren tachtig furore maakten, kreeg de vraag waarom ‘ze het nog altijd een interessant idee vindt om ruimte een vaste vorm te geven of lucht in iets tastbaars te veranderen’. Haar antwoord: ‘Als ik dat wist, zou ik het niet doen.’ (Julian Barnes ‘Hm, hé, ha: Kunst en woorden.)
Het leren kijken echter begint met tijd te nemen.
Full screen is geen luxe. Vroeger kostte het dagreizen om kunstwerken te gaan bekijken, nu zijn ze in heel goede kwaliteit, op je scherm aanwezig. De meeste titels kun je hier aanklikken en dan kom je in hun oorspronkelijke ruimte terecht.
Soms helpt muziek erbij als onzichtbare laag, het is alvast een goede oefening in het associërend kijken en denken waarover we het later gaan hebben als ik over Gaston Bachelard wil schrijven, voor mij een meester-denker die poëzie en filosofie kon verzoenen.
In zijn ‘L’intuition de l’ instant’ citeert hij een uitspraak van Baudelaire:
‘Tout enfant, j’ ai senti dans mon coeur deux sentiments contradictoires: l’horreur de la vie et l’ extase de la vie.’ (Baudelaire, Mon coeur mis a nu, p.88)
Een moeilijke maar goede mengeling om wat wij ‘kunst’ noemen tegemoet te treden.