Man met dode jongen in Gaza.

Aanleidingen tot mededogen hebben te maken met het verlies van essentiële zaken: je leven, geliefden, vrijheid, voedsel, bewegingsvrijheid, lichamelijke integriteit, burgerschap, beschutting.
Zo lijkt mededogen een betrouwbare indicatie of de bron iets van werkelijke waarde betreft, en daarvoor is geen bron van indoctrinatie nodig.

‘Misschien komt dat omdat mededogen evolutionair gezien verband houdt met pogingen om adequaat te reageren op situaties die de hele groep in gevaar brengen. Of misschien omdat alle samenlevingen opvattingen over het goede hebben waarin waarde wordt gehecht aan dergelijke verliezen en ouders hun kinderen die waarden al vroeg in hun tot ontwikkeling bijbrengen.’

Zo bracht het gedicht van Auden dat ik enkele dagen geleden citeerde twee zaken met elkaar in verband: afstomping van het intellect is nauw verwant aan het bevriezen van het voorstellingsvermogen, en ‘medelijden’ aan de mogelijkheid tot een accuraat oordeel over de waarde van iets.
Nussbaum noemt dit verband niet noodzakelijk maar diep geworteld.

Volgens de antimededogen-traditie is iemand met medelijden dol op de gedachte dat mensen slachtoffer zijn van de omstandigheden en daardoor geneigd zijn om die zwakheid als iets goeds te zien.
Door afhankelijkheid van ‘hulp van buitenaf’ aan te moedigen, bevordert iemand met medelijden de afhankelijkheid en dat is problematisch.

Persoonlijk denk ik niet dat alle mogelijke vormen van afhankelijkheid die nood hebben om er ‘iets goeds’ in te zien.
Niemand wenst iemand alle mogelijke vormen van kwetsbaarheid toe.
Nussbaum zegt terecht dat er manieren genoeg zijn om een samenleving zo in te richten dat werkelijke waarden in het bereik van iedereen komen.

Natuurlijk zijn er een paar belangrijke dingen die je nooit volledig in je macht zult hebben: je kunt jezelf niet onsterfelijk maken, je kunt er niet voor zorgen dat je kinderen gezond en gelukkig zijn, of dat je geluk hebt in de liefde.
Toch beïnvloeden verschillen in klasse, ras, geslacht, rijkdom en macht wel in hoeverre het gevoel van hulpeloosheid je dagelijks leven beheerst.

De meedogende persoon hoeft het niet goed te vinden dat mensen elke dag hun pijnlijke kwetsbaarheid ervaren om aan eten te komen, dat burgers dagelijks ervaren dat hun politieke vrijheid gevaar loopt, dat vriendschaps- en liefdesrelaties bedreigd worden door een hiërarchie in ras en geslacht.

Om dit onderscheid goed te kunnen maken moet mededogen worden gecombineerd met een toereikende theorie wat de elementaire goede zaken voor mensen zijn, maar er is geen enkele reden om aan te nemen dat dit een slechte theorie zal zijn.

Het ware streefdoel is dus de mogelijkheid mededogen op te lossen in hersteld of vernieuwd geluk.