20 juni 1918, zeven uur ’s morgens, de pakketboot vaart de haven van Southampton binnen.
Vier uur later staan hun valiezen op een Londens perron.
Hun ontsnapping is gelukt.

Gide schrijft aan een vriend:

‘Oui, c’ est de Londres que je t’ écris. Tout étonné d’y être, et pas bien sûr encore de ne pas me retrouver en France demain.’

Waar Gide zijn reizen uitvoerig in zijn Journal documenteert, zijn er nu slechts wel geteld 29 lijntjes om de volgende drie maanden te becommentariëren.

‘Les délices de Cambridge vont-elles rester secrètes?’ vraagt Billard zich af.

Er zijn heel wat andere getuigenissen over dit verblijf, zeker ook het dagboek van Marc ‘Notes prises en courant sur le voyage en Angleterre’.

Heel erg gevat beschrijft Billard hun beider stemming: de nieuwe vrijheid en zelfstandigheid voor Marc, het pedagogische van de enseignant enseigné (Gide wil zelf een snelcursus Engels volgen) de nieuwe ontmoetingen, …

‘…(Gide) s’ échine à ses devoirs et s’ éclate à ses plaisirs, toujours prêt à suivre au galop les jeux de son jeune poulain.’

De operatie Cambridge begint dus met één week…Londen.
Waarschijnlijk denkt Gide terug aan zijn eerste bezoek aan deze stad in 1888 met…dominee Allégret, vader van Marc.

Marc voelt zcih vooral aangetrokken door de theaters, de parken, de cinema’s meer dan door de historische gebouwen.

Marc vergezelt Gide bij zijn bezoeken aan diverse kenissen, en zo treffen we ze aan bij Joseph Conrad en Arnold Benett, schrijvers.

Hun verblijf in Cambridge begint met een lang weekend bij vriend , dichter, wiskundige en planner van hun expeditie: Jacques Raverat., en zo maken ze kennis met de familie van Charles Darwin, want Jacques is gehuwd met zijn kleindochter.

Lange discussies dus over moderne kunst, luidop voorlezen van Engelse poëzie en Raverat en Gide zetten zich samen aan de piano.

Verplaatsingsmiddel? De fiets.
Hun verblijf in Cambridge duurt van 2 juli tot 27 september, dag waarop Gide terugkeert terwijl Marc pas in januari 1919 weer naar Frankrijk vertrekt.

Hun verblijf aan de oevers van de Cam wordt afgewisseld met zes reizen naar Londen (100km van Cambridge) en verblijven bij vrienden in vier verschillende streken, met daarbij de musea en de ontmoetingen met schrijvers en artiesten zoals Diaghilev, Massine en de troep van de Ballets Russes, of met John Maynes Keynes die zich het jaar daarop als een invloedrijk Europees econoom zal waar maken.

En dat alles aan de rand, het begin van een nieuw tijdperk, na de verwoestende eerste wereldoorlog, brengt het verblijf Marc in contact met mensen die hun stempel op het nieuwe tijdperk zullen drukken.

Voor Marc is het en vakantie, en werk.

‘Le mérite essentiel de la pédagogie Gidienne: inscrire la connaissance comme un jeu de curiosité déchaînée, de découverte permanente, et de mémoire.
Comme une donnée permanente de la vie, aussi aimable et nécessaire que le sommeil et les repas.’

De discussie, het pianospel, de ontmoetingen met Stravinski, de kranten die de overwinning van de geallieerden aan de Marne beschrijven, het hoort bij de sfeer van die dagen.

En buiten die ‘vrije school’ organiseren ze ieder hun leven.
Gide vergeet zijn contacten niet met Gallimard waarvoor hij de Franse vertaalrechten van Keynes werk verwerft.
Maar hij werkt vooral aan zijn Engels bij Dorothy Bussy, ( nog een ontdekking van Raverat) vrouw van de Franse schilder Simon Bussy.

Zij horen bij de voorname aristocratische Engelse families ‘Grants’ en ‘Strachey’, en de moeder van Dorothy woont in het Bloomsburry kwartier in Londen, naam die je terugvindt bij een groep artiesten (groupe intello-snob noemt Billard ze) die hun eigen levensstijl en hun werk als eenheid zien.

Als de Strachey’s naar Cambridge komen worden Marc en Gide uitgenodigd en vraagt de auteur aan Dorothy om zijn lerares Engels te worden.

Ze zal voor altijd op hem verliefd blijven en hun correspondentie is nu nog steeds de moeite waard om het intellectuele en artistieke klimaat van die dagen te proeven.
Ze zal Gides werk naar het Engels vertalen.

---