Een sprookje waarvan de bron is overgroeid geraakt.

Dat is een mooie bepaling van Ernst Braches als hij met ons op zoek gaat naar de oorsprong, de inspiratiemomenten van het verhaal.

De geschiedenis is die van een rijke oom die bij de dood van hun ouders twee kleine kinderen te verzorgen krijgt. Hij laat ze over aan twee slechte bedienden. De bedienden zullen omkomen en in hun ondergang ook de kinderen meeslepen.

Ik denk dat de lezer van toen gemakkelijk de bron(nen) kon ontdekken.
Het oude Engelse volksverhaal The Children in the Wood or The Norfolk Gentleman’ s last Will and Testament.

In de jaren negentig waren er prentenboek-edities van The Babes in the Wood, waarin het verhaal een vriendelijk einde krijgt, maar in feite ging het om oude, harteloze oom de hem toevertrouwde kinderen het bos instuurt om ze daar te doen doden door twee knechten.
De ene knecht krijgt medelijden en doodt zijn partner.
Zo laat hij de kinderen ontsnappen.
Ze vluchtten het woud in waar ze jammerlijk van honger en uitputting omkomen.

Ik citeer Braches:

Maar de wrede oom en de goede knecht gaat het niet beter dan de kinderen, die aan het einde van het verhaal tenminste nog door de roodborstjes met bladeren worden bedekt.
Via het magische roodborstje, dat ook nu nog de Engelse kerstkaarten versiert als symbool van een heidens verleden, terug naar de avond waarop Douglas, aan het haardvuur gezeten, het rode boek openslaat, en begint te lezen.’

De vraag op welke avond Douglas begint te lezen brengt een mooie tegenstelling aan het licht.
Is het de avond van Boxing Day (tweede kerstdag) of de donderdag waarop The Holy Innocents werden gevierd, Childrenmas, 28 december dus, de dag van de onnozele kinderen?

De auteur leidt ons naar een “magische dubbelwereld” waarin eenzelfde verhaal op twee tijdstippen kan aanvangen.

Houden we het bij donderdag 28 december. (en in 1895 viel die dag op een donderdag, jaar waarin James de kiem van het verhaal krijgt aangereikt door de toenmalige aartsbisschop van Canterbury, de vader van Arthur C. Benson, James jongere vriend.)

Childrenmas was een soort ongeluksdag.
Wat op die dag werd aangevangen kende nooit een goed einde.
Men placht op die dag de kinderen te slaan als herinnering aan de wreedheid van Herodes.
Je ziet duidelijk het verband met The Babes in the Wood en The Turn of the Screw

Maar het is ook de vooravond van de Christmas pantomime, dat bizarre eeuwenoude (16de eeuw) Engelse kerstvermaak.

Voortgekomen uit de Commedia dell’ Arte is de Christmas pantomime uitgegroeid tot een volksfeest, een kijkspel met ballet, muziek en wonderbare toneeleffecten.

Een soort groteske variété of zoals James het zelf zegt:

“The cosy, childlike, naïf, domestic British Imagination”

En je hoort John Cleese deze zin met gemak zijn juiste tongval meegeven.

Centrale figuren in deze pantomimes waren de helden uit de kinderkamer: Cinderella, Aladin, Mother Goose, Robinson Crusoë.
De bekende personages werden echter op bizarre wijze toegetakeld, want er zou en moest gelachen worden.

Elk jaar opnieuw echter verwachtte het publiek The Principal Boy en The Principal Girl
De Principal Boy is zo lang de geschiedenis teruggaat altijd al een uiterst vrouwelijke vrouwengestalte geweest, eentje die haar charmes niet onder de kerststoelen of banken steekt.

Deze vrouwelijke gestalte en de Principal Girl worden bedreigd door de Witch en de Demon King, Demon Rat.

We zien Demon Rat als een kwade genius hinderlagen leggen om de Principal Boy in de val te lokken.
Maar de fairy Queen beschermt hem.

In 1888 verscheen de pantomime The Babes in the Wood niet voor het eerst.
Er bleef uiteraard weinig van het oorspronkelijke verhaal bewaard.
De twee onnozele kinderen worden gespeeld door volwassenen in kinderkleren.

De twee kindertjes verzetten zich tegen hun gouvernante die hun gezichtjes wil komen wassen, ze vallen uit de kinderwagen, gaan met hun twee belagers het bos in en dwingen hen tot medelijden.

Tenslotte verschijnen de twee kolossale heren in het Paradijs der Vogels uitgedost in compleet balletkostuum en dansen ze een pas-de-deux, en schrijft Braches, tot haast waanzinnige vreugde van de zaal.

Ik citeerde reeds het jaar 1895 waarin James de kiemcel van zijn verhaal krijgt aangereikt, maar datzelfde jaar is ook nog op een andere manier voor hem belangrijk.
Precies zeven dagen voor hij zijn notities maakt, en nog maar vijf dagen voor hij de aartsbisschop bezoekt, heeft hij de ondergang van zijn toneelcarrièrre beleefd, zijn stuk ‘Guy Domville’ mislukt en wordt uitgefloten.

Vanuit die depressie hoort hij bij de aartsbisschop het oerverhaal vertellen waarmee zijn novelle zal aanvangen.

---