Waarde Psychiater,

Een van de mooiste beelden van Jan Van Scorel is zeker zijn barmhartige Samaritaan.

‘Een man reisde van Jeruzalem naar Jericho. Onderweg werd hij door rovers overvallen. Zij rukten hem de kleren van het lijf, sloegen hem bont en blauw en lieten hem halfdood langs de weg liggen.
Toevallig kwam een priester langs. Maar toen hij de man zag liggen, ging hij aan de overkant van de weg voorbij.
Een tempeldienaar die voorbijkwam, deed hetzelfde en liet de man gewoon liggen.

Gelukkig kwam er ook iemand langs die medelijden kreeg toen hij hem daar zag liggen. Het was een Samaritaan. De Samaritaan knielde naast hem neer, verzorgde zijn wonden met olie en wijn en legde er verband om. Daarna tilde hij hem op zijn ezel en ging er zelf naast lopen.

Zij kwamen bij een herberg, waar hij hem verder verzorgde. De volgende morgen gaf hij de herbergier twee zilveren munten en zei: ‘Zorg goed voor hem. Mocht dit geld niet genoeg zijn, dan betaal ik de rest de volgende keer wel.’

Wist je dat ook Van Gogh er een versie van schilderde?
Mooi om ze met elkaar te vergelijken.

Het is duidelijk dat een humanist als Van Scorel aandacht heeft voor details.
Kijk naar het gras, de plassen op de weg, het landschap dat nog 15de eeuwse herinneringen oproept maar toch al een Griekse tempel als achtergrond heeft, de toegediende zorg, de houding van de verzorger, enz.
De dingen hebben hun waarde gekregen om bij te dragen aan een menselijk tafereel.

Bij Van Gogh is het de handeling, de moeite die het kost om een gekwetst medemens bij de herberg af te zetten, die centraal staat.
Het landschap benadrukt die moeite en de edele daad zelf door op te gaan in een beweging zonder verdere details.

Bij Van Scorel zie je het hele verhaal in één schilderij, een merkwaardige techniek waarvan Van Gogh nog de onverschillige voorbijgangers heeft overgenomen.
De twee die hem hebben laten liggen zijn nog bij Van Scorel aanwezig, en niet toevallige draagt de ene een tonsuur en is de andere als rechtsgeleerde gekleed.

In latere barokprenten zul je deze techniek van het gehele verhaal in één prent vaak tegenkomen, een stripverhaaltechniek waarin vaak en het verleden en zelfs al het vervolg is weergegeven.

Bij beide schilders is het een Arabische figuur die de man verzorgt, een edelman, een dokter wellicht of een wijze. Bij Van Scorel verraadt zijn hele houding niet alleen barmhartigheid maar ook deskundigheid.

Ook al ben je zoals ik niet gelovig, het verhaal straalt zo’n ongewone diepe warmte uit dat je het je leven lang blijft koesteren.
Naast de hoop vind ik de barmhartigheid één van de meest vergeten eigenschappen.

Ik denk dat in jouw vak als psychiater net zo goed die barmhartigheid genezend werkt als de lijfelijke wonden helen door een liefelijke hand.

Zonder voorbehoud of rancune iemand die lijdt tegemoet treden.
Zonder neerbuigendheid ook.
Ik eer graag de ontelbare anonieme nonnen, broeders, verpleegsters, sociale werkers die zonder al te veel gedruis proberen te genezen.

Zelfs een mooi stuk antiek straalt vaak die barmhartigheid uit.

---